Free Education | Representational Image | (Photo Credits: Pixabay)

SCERT Maharashtra: राज्य सरकारने शालेय शिक्षण पद्धतीत मोठा बदल करत 2025-26 शैक्षणिक वर्षापासून पहिलीपासून हिंदी विषय सक्तीचा (Hindi Compulsory in ) करण्याचा निर्णय घेतला आहे. राष्ट्रीय शिक्षण धोरण (NEP 2020) नुसार, नव्या अभ्यासक्रमात पहिली ते पाचवीच्या विद्यार्थ्यांसाठी मराठी, इंग्रजी आणि हिंदी हे तिन्ही विषय अनिवार्य असतील. याआधी राज्य सरकारने मराठी विषय सक्तीचा केला होता. आता पुढील टप्प्यात सर्व माध्यमांच्या शाळांमध्ये तीन भाषा शिकवण्याचे धोरण लागू करण्यात आले आहे. मराठी आणि इंग्रजी माध्यमाच्या शाळांमध्ये हिंदी तिसऱ्या भाषेच्या रूपात शिकवण्यात येणार आहे. इतर माध्यमांमध्येही मराठी व इंग्रजी अनिवार्य असतील.

NEP 2020 अंतर्गत 5+3+3+4 शिक्षण पद्धती लागू

सध्याची 10+2 शैक्षणिक रचना हटवून, राष्ट्रीय धोरणात सुचवलेली 5+3+3+4 पद्धत लागू केली जाणार आहे. ही रचना विद्यार्थ्यांच्या वय आणि बौद्धिक विकासाच्या टप्प्यानुसार विभागलेली आहे:

  • Foundational Stage (वय 3–8): बालवाडी 1 ते 3 आणि इयत्ता 1 व 2

  • Preparatory Stage (वय 8–11): इयत्ता 3 ते 5

  • Middle Stage (वय 11–14): इयत्ता 6 ते 8

  • Secondary Stage (वय 14–18): इयत्ता 9 ते 12

यामध्ये 'प्राथमिक', 'माध्यमिक' आणि 'उच्च माध्यमिक' या सध्याच्या संज्ञा हटवून नव्या टप्प्यांनुसार वर्गवारी केली जाणार आहे. (हेही वाचा, Unauthorized Schools in Maharashtra: महाराष्ट्रातील अनेक विद्यार्थ्यांच्या भवितव्यास धोका; राज्यातील जवळपास 4,000 अनधिकृत शाळांबद्दल MESTA ने व्यक्त केली चिंता)

अभ्यासक्रम अंमलबजावणी आणि पाठ्यपुस्तक बदल

नवीन अभ्यासक्रमाची अंमलबजावणी 2025 मध्ये पहिली इयत्ता पासून सुरू होईल आणि हळूहळू उच्च वर्गांमध्ये विस्तारेल, 2028-29 पर्यंत पूर्णतः स्वीकारण्याचे उद्दिष्ट आहे. राज्य शैक्षणिक संशोधन आणि प्रशिक्षण परिषद (SCERT) बालभारतीच्या सहकार्याने या परिवर्तनाचे नेतृत्व करत आहे. राष्ट्रीय मानकांशी सुसंगत राहून महाराष्ट्राच्या भाषिक आणि सांस्कृतिक संदर्भाचे प्रतिबिंबित करण्यासाठी नवीन पाठ्यपुस्तके विकसित केली जात आहेत.

संक्रमण सुलभ करण्यासाठी, विद्यार्थी आणि शिक्षक दोघांसाठीही ब्रिजिंग अभ्यासक्रम सुरू केले जातील. हे शिक्षणातील तफावत दूर करण्यासाठी आणि पुनर्रचित अभ्यासक्रमाशी सहज जुळवून घेण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत.

साक्षरता, समजूत, विचारशक्ती आणि सर्वांगीण मूल्यांकनावर भर

नव्या अभ्यासक्रमात साक्षरता व गणन क्षमता, समाकलित शिक्षण, आणि घोकंपट्टी कमी करून संकल्पनांची स्पष्टता आणि विचारशक्ती विकसित करण्यावर भर देण्यात आला आहे. मूल्यांकन पद्धतीत बदल करत 'Holistic Progress Card (HPC)' ही नवी प्रणाली लागू होणार आहे, जी शैक्षणिक आणि सहशालेय प्रगतीचे मूल्यमापन करेल.

शिक्षक प्रशिक्षण, अध्यापन पद्धती, वर्गरचना आणि वेळापत्रकातही आवश्यक बदल करण्यात येणार आहेत, जेणेकरून नवीन अभ्यासक्रमाची प्रभावी अंमलबजावणी सुनिश्चित होईल.