Cancer Cell | Image used for representational purpose (Photo Credits: Pixabay)

कर्करोग प्रतिबंध (Cancer Prevention), लवकर निदान आणि सुलभ उपचारांच्या महत्त्वावर (Cancer Detection) भर देत भारत दरवर्षी 7 नोव्हेंबर रोजी राष्ट्रीय कर्करोग जागरूकता दिन (National Cancer Awareness Day 2024) साजरा करतो. या दिवसाचा उद्देश कर्करोगाबद्दल जागरूकता वाढवणे आणि रोगाचा प्रभाव रोखण्यासाठी सक्रिय आरोग्य उपायांना प्रोत्साहन देणे हा आहे. केवळ भारतच नव्हे तर जगातील अनेक देशांसमोर कॅन्सर म्हणजेच कर्करोग हे मोठे आव्हान ठरत आहे. पूर्वी क्वचि आढळणारा हा आजार आता सऱ्हास आढळू लागला आहे. त्यामुळे जगभरातच या आजाराबाबत जाणीव जागृती करण्याचे काम सुरु आहे.

राष्ट्रीय कर्करोग जागरूकता दिन: एक संक्षिप्त इतिहास

नोव्हेंबर 7 हा दिवस नोबेल पारितोषिक विजेते भौतिकशास्त्रज्ञ आणि रसायनशास्त्रज्ञ मेरी क्युरी (1867-1934) यांच्या जन्माच्या स्मरणार्थ देखील रेडिओएक्टिव्हिटीमधील अग्रगण्य कार्यासाठी प्रसिद्ध आहे. देशभरात कर्करोगाची काळजी, त्याबद्दलची उपाययोजना सुधारण्यासाठी भारताने 1975 मध्ये राष्ट्रीय कर्करोग नियंत्रण कार्यक्रम सुरू केला. 1984-85 पर्यंत, कार्यक्रमाचे लक्ष प्रतिबंध आणि लवकर शोधण्याकडे वळले, कर्करोगाविरूद्धच्या लढ्यात हे घटक महत्त्वपूर्ण असल्याचे अधोरेखित केले. (हेही वाचा, Chemotherapy Day Care: कर्करोग रूग्णांना खर्चिक उपचारापासून दिलासा; सरकारकडून 34 जिल्ह्यांमध्ये 'केमोथेरपी डे केअर' केंद्राची सुविधा उपलब्ध)

डब्ल्यूएचओच्या कर्करोग प्रतिबंधक सूचना

जागतिक आरोग्य संघटना (डब्ल्यू. एच. ओ.) कर्करोगाचा धोका कमी करण्यासाठी खालील जीवनशैली आणि प्रतिबंधात्मक उपायांची शिफारस करतेः

  • तंबाखूजन्य पदार्थांचे सेवन टाळाः तंबाखूचा वापर हे जगभरातील कर्करोगाचे प्रमुख कारण आहे.

  • निरोगी शरीर आणि नियंत्रीत वजन: लठ्ठपणाचा संबंध विविध कर्करोगांशी आहे.

  • पौष्टिक आहाराचे पालन कराः फळे आणि भाज्यांनी समृद्ध असलेला आहार रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवतो.

  • दैनंदिन शारीरिक हालचालींमध्ये सहभागी व्हाः नियमित व्यायामामुळे आरोग्य राखण्यास मदत होते.

  • अल्कोहोलचे सेवन मर्यादित कराः अल्कोहोल हा कर्करोगाच्या अनेक प्रकारांशी संबंधित आहे.

  • लसीकरण कराः हिपॅटायटीस बी आणि एच. पी. व्ही. विरुद्धच्या लसीकरणामुळे यकृत आणि गर्भाशयाच्या ग्रीवेचा कर्करोग टाळता येऊ शकतो.

  • अतिनील किरणोत्सर्गाची शक्यता मर्यादित कराः दीर्घकाळापर्यंत सूर्यप्रकाशात राहणे आणि चर्मशुद्धीकरणाची उपकरणे टाळा.

  • किरणोत्सर्गाचा सुरक्षित वापर सुनिश्चित कराः किरणोत्सर्गाचा वैद्यकीय कारणांसाठी योग्य वापर केला तर तो फायदेशीर ठरू शकतो.

  • घरातील आणि बाहेरील प्रदूषण कमी केल्याने कर्करोग रोखण्यासाठी मदत होते.

भारतातील कर्करोगाची आकडेवारी

डब्ल्यूएचओच्या मते, 2022 मध्ये भारतात 1.41 दशलक्ष नवीन कर्करोगाची प्रकरणे आणि 910,000 मृत्यूची नोंद झाली. पुरुषांमध्ये, फुफ्फुसाचा, ओठांचा आणि तोंडाच्या पोकळीचा कर्करोग सर्वाधिक प्रमाणात आढळतो, तर स्तनाचा आणि गर्भाशयाच्या ग्रीवेचा कर्करोग महिलांसाठी अग्रगण्य निदान आहेत, जे अनुक्रमे 27% आणि 18% नवीन प्रकरणांमध्ये आहेत.

जागतिक स्तरावर, डब्ल्यूएचओची इंटरनॅशनल एजन्सी फॉर रिसर्च ऑन कॅन्सर (आयएआरसी) दरवर्षी 9.7 दशलक्ष कर्करोगाशी संबंधित मृत्यू आणि 2 कोटी नवीन प्रकरणे दर्शवते. एजन्सीने अहवाल दिला आहे की निदान झाल्याच्या पाच वर्षांच्या आत अंदाजे 53 दशलक्ष लोक कर्करोगासह जगत होते, ज्यामुळे या रोगाचे जगभरातील ओझे अधोरेखित होते. राष्ट्रीय कर्करोग जागरूकता दिन हा भारतात आणि त्यापलीकडे कर्करोगाचा प्रभावीपणे सामना करण्यासाठी निरंतर शिक्षण, लवकर निदान आणि प्रतिबंधात्मक आरोग्यसेवेच्या तातडीच्या गरजेची आठवण करून देतो.