Pregnant Women प्रतिकात्मक प्रतिमा (PC - ANI)

New Surrogacy Rule: खरे तर सरोगसी (Surrogacy) च्या माध्यमातून पालक होण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या जोडप्यांसाठी नवी आशा निर्माण झाली आहे. केंद्राने सरोगसी नियम, 2022 मध्ये सुधारणा केली आहे. या अंतर्गत घटस्फोट किंवा पतीच्या मृत्यूनंतरही एक महिला तिचे आई बनण्याचे स्वप्न पूर्ण करू शकेल. केंद्र सरकारने यासाठी व्यवस्था केली आहे. सर्वसाधारणपणे, सरोगसी करणाऱ्या जोडप्याला गेमेट्स असणे आवश्यक आहे. परंतु, सरकारने अधिसूचित केलेल्या सरोगसी दुरुस्ती नियम, 2024 मध्ये नमूद केल्यानुसार, केंद्राने सरोगसी नियमांमध्ये पुन्हा सुधारणा केली आहे, ज्याने 'इच्छित जोडप्या'च्या वैद्यकीय स्थितीत डोनची अंडी वापरण्याची परवानगी दिली आहे. यासंदर्भात अधिसूचना जारी करण्यात आली आहे.

गेमेट्स मानवाच्या पुनरुत्पादक पेशी आहेत. मादी गेमेटला ओवा किंवा अंडी सेल म्हणतात, तर पुरुषांमधील युग्मक ला शुक्राणू म्हणतात. यापूर्वी सरोगसीद्वारे मूल होऊ इच्छिणाऱ्या जोडप्याचेचं अंडी आणि शुक्राणू असावेत असा नियम होता. (हेही वाचा - SC on Unmarried Woman and Surrogacy: 'देशात विवाह संस्थेचे संरक्षण केले पाहिजे, पाश्चात्य देशांचे अनुकरण करता येणार नाही'; न्यायालयाने फेटाळली अविवाहित महिलेची सरोगसीची याचिका)

लाखो जोडप्यांसाठी खुशखबर -

आता सरकारने हे नियम बदलले आहेत. या बदलांमुळे मूल होऊ इच्छिणाऱ्या लाखो जोडप्यांच्या चेहऱ्यावर हास्य फुलणार आहे. आता, स्त्री किंवा पुरुष दोघेही सक्षम असल्यास, ते सरोगसीद्वारे दात्याकडून अंडी किंवा शुक्राणू घेऊन पालक बनू शकतात. (वाचा - 'सरोगसी'चा पर्याय निवडण्यापासून 'Infertile Couples' ना वगळलं; Bombay High Court मध्ये Donor Gametes च्या वापरावर बंदी घालणाऱ्या अधिसूचनेला आव्हान देणारी याचिका)

कोणत्या नियमात सुधारणा करण्यात आली?

सरोगसी नियमांच्या फॉर्म 2 मध्ये सुधारणा करण्यात आली आहे. ही दुरुस्ती 14 मार्च 2023 रोजी करण्यात आली होती, जी आता लागू करण्यात आली आहे. हा नियम सरोगसीसाठी आईची संमती आणि सरोगसीसाठीच्या कराराशी संबंधित आहे. पूर्वी हा नियम बाहेरून दात्याची अंडी किंवा शुक्राणू घेण्यास प्रतिबंध करत होता. दरम्यान, अधिवक्ता अनुराग यांनी सांगितलं की, नियम 7 च्या परिच्छेद 1 (डी) च्या उप-कलम (ii) नुसार, 'सरोगसीसाठी एकल महिला, विधवा किंवा घटस्फोटित व्यक्तीला सरोगसी प्रक्रियेसाठी स्वतःचे अंडे आणि दात्याचे अंडे वापरावे लागेल. या नियमांमुळे आई होऊ इच्छिणाऱ्या अनेक महिलांना मोठा दिलासा मिळाला आहे.

का बदलण्यात आले नियम -

गेल्या वर्षी, 2023 च्या दुरुस्तीला Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser (MRKH) सिंड्रोमने पीडित महिलेने सर्वोच्च न्यायालयात आव्हान दिले होते. त्याच्या शरीरात अंडी तयार होत नव्हती. कोर्टाने म्हटले आहे की, गर्भधारणा सरोगसीची इच्छा असलेल्या जोडप्याच्या अंडी आणि शुक्राणूंचा आग्रह करणे हे सरोगसी नियमांच्या नियम 14 (ए) च्या विरुद्ध प्रथमदर्शनी आहे. न्यायालयाने महिलेला डोनर अंडी वापरण्याची परवानगी दिली होती. स्त्रीला पालक बनण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे अंडी वापरणे. दुरुस्तीच्या खूप आधी या जोडप्याने सरोगसीची प्रक्रिया सुरू केली होती. या दुरुस्तीला दिलेल्या आव्हानावर सुनावणी करताना दिल्ली उच्च न्यायालयाने म्हटले होते की, डोनर गॅमेट्सच्या वापरावर बंदी घालणे हे प्रथमदर्शनी विवाहित वंध्य जोडप्यांना कायदेशीर आणि वैद्यकीयदृष्ट्या पालक बनण्याच्या त्यांच्या मूलभूत अधिकारापासून वंचित ठेवण्यासारखे आहे. 2023 मध्ये मुंबई उच्च न्यायालयासमोरही अशीच याचिका दाखल करण्यात आली होती.

सरोगसी म्हणजे काय?

सोप्या शब्दात सांगायचे तर, आपल्या पत्नीशिवाय इतर स्त्रीच्या पोटात आपले मूल वाढवणे याला सरोगसी असे म्हणतात. अशी जोडपी ज्यांना आई-वडील व्हायचे आहे परंतु मुले होण्यात अडचणी येतात, ते सरोगसीचा अवलंब करून आई-वडिल होऊ शकतात. सरोगसीचे प्रामुख्याने दोन प्रकार आहेत, पहिला पारंपरिक सरोगसी आणि दुसरा गर्भधारणा सरोगसी.