Vitthal Rukmini (Photo Credit: Twitter/@PandharpurVR)

When is Ashadhi Ekadashi 2023: 2023 मध्ये आषाढी एकादशी ही चंद्र महिन्यातील अकरावी तिथी आहे. प्रत्येक चांद्रमासात दोन एकादशी असतात, शुक्ल पक्षातील एकादशी आणि कृष्ण पक्षातील एकादशी. ही तिथी भगवान विष्णूला समर्पित आहे. आषाढ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशीला आषाढी एकादशी म्हणतात. याला देवशयनी एकादशी, हरिशयनी आणि पद्मनाभ एकादशी इत्यादी नावानेही ओळखले जाते. इंग्रजी दिनदर्शिकेनुसार आषाढी एकादशी जून किंवा जुलै महिन्यात येते. हा भगवान विष्णूचा निद्राकाळ आहे. पुराणानुसार या दिवसापासून भगवान विष्णू चार महिने क्षीरसागरात निद्रा घेतात म्हणून या एकादशीला हरिशयनी एकादशी म्हणतात. या दिवसापासून चातुर्मास सुरू होतो. Pandharpur Wari 2023 Special Train: वारकऱ्यांसाठी खूशखबर! पंढरीच्या दरबारी आषाढी एकादशी निमित्त मध्य रेल्वे सोडणार 76 विशेष ट्रेन; जाणून घ्या वेळापत्रक

आषाढी एकादशीची पूजा पद्धत (Ashadhi Ekadashi Puja Vidhi)

एकादशी तिथीला भगवान विष्णूची पूजा केली जाते. आषाढी एकादशी किंवा देवशयनी एकादशीला भगवान विष्णूची निद्रा सुरू करण्यापूर्वी विधीपूर्वक भगवान विष्णूची पूजा करण्याचे खूप महत्त्व आहे. या दिवशी भक्त उपवास करून भगवान विष्णूची पूजा करतात.

● जे भक्त देवशयनी एकादशीचे व्रत करतात त्यांनी सकाळी लवकर उठून स्नान करावे.

● पूजास्थानाची स्वच्छता केल्यानंतर भगवान विष्णूची मूर्ती आसनावर ठेवून षोडशोपचार स्वरूपात पूजा करावी.

● भगवान विष्णूला पिवळे वस्त्र, पिवळी फुले, पिवळे चंदन अर्पण करा. त्यांच्या हातात शंख, चक्र, गदा आणि कमळ सजवा.

● भगवान विष्णूला पान आणि सुपारी अर्पण केल्यानंतर धूप, दिवा आणि फुले अर्पण करून आरती करा

● अशाप्रकारे भगवान विष्णूची पूजा केल्यानंतर ब्राह्मणांना भोजन द्या आणि स्वतः अन्न किंवा फळे खा.

● देवशयनी एकादशीला रात्री भगवान विष्णूची पूजा करावी.

आषाढी एकादशी आणि चातुर्मासाचे महत्त्व (Ashadhi Ekadashi Importance)

आषाढी एकादशी किंवा देवशयनी एकादशी हा भगवान विष्णूंचा निद्राकाळ आहे. हा दिवस चौमासाचा प्रारंभ मानला जातो. कारण भगवान विष्णू चार महिने निद्रावस्थेत राहतात, त्यामुळे या काळात विवाहासह अनेक शुभ कार्ये निषिद्ध मानली जातात. या दिवसांत तपस्वी प्रवास करत नाहीत, एकाच ठिकाणी राहून तपश्चर्या करतात.

या दिवसांत फक्त ब्रजलाच जाता येते. कारण या चार महिन्यांत पृथ्वीचे सर्व तीर्थ ब्रजमध्ये येऊन वास्तव्य करतात. आषाढी एकादशीच्या चार महिन्यांनंतर भगवान विष्णू झोपेतून जागे होतात, या तिथीला प्रबोधिनी एकादशी किंवा देवूथनी एकादशी म्हणतात.

चातुर्मासात काय करावे, काय करू नये… 

  • गूळ खाऊ नका. 

  • दीर्घायुष्यासाठी किंवा पुत्र आणि नातवंडे होण्यासाठी तेलाचा त्याग करावा. 

  • संतती वाढीसाठी नियमित दूध सेवन करा. 

  • पलंगावर झोपू नका. 

  • मध, मुळा, परवाळ आणि वांगी खाऊ नका. 

  • दुसऱ्याने दिलेला दही-भात खाऊ नका.

आषाढ़ी एकादशीचे पौराणिक महत्व

सत्ययुगात मांधाता नावाचा चक्रवर्ती सम्राट राज्य करत असे. त्याच्या राज्यात लोक सुखाने व आनंदाने राहत होते. एकेकाळी सलग तीन वर्षे पाऊस न पडल्याने राज्यात भीषण दुष्काळ पडला होता. लोक वैतागले आणि सगळीकडे आरडाओरडा झाला. लोकांची दयनीय अवस्था पाहून राजा त्यावर उपाय शोधण्यासाठी जंगलाकडे निघाला. या दरम्यान राजा मांधाता भटकत फिरत अंगिरा ऋषींच्या आश्रमात पोहोचला. राजाचे म्हणणे ऐकून अंगिरा ऋषी म्हणाले की, तू राज्यात जाऊन देवशयनी एकादशीचे व्रत कर.

या उपवासाच्या प्रभावामुळे राज्यात नक्कीच पाऊस पडणार आहे. अंगिरा ऋषींचे म्हणणे ऐकून राजा मांधाता राज्यात परतला. राजाने नियमानुसार देवशयनी एकादशीचे व्रत केले, त्याच्या प्रभावाने चांगला पाऊस झाला आणि संपूर्ण राज्य संपत्तीने परिपूर्ण झाले. आषाढी एकादशीला पुराणात विशेष महत्त्व आहे. या दिवशी भगवान विष्णूची पूजा आणि उपवास केल्याने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात आणि देव प्रसन्न होतात, अशी मान्यता आहे.