Rerserve Bank of India. (Photo Credit: PTI)

अशा कोट्यवधी ग्राहकांच्या कामाची बातमी आहे ज्यांचे वीज, मोबाईल बिल किंवा इतर उपयोगिता बिल ऑटो डेबिट आहे. कारण रिझर्व्ह बँकेने अतिरिक्त घटक प्रमाणीकरणासाठी (AFA) नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली आहेत, त्यानुसार 1 ऑक्टोबरपासून ऑटो डेबिट पेमेंट सिस्टीम (Debit payment system) बदलेल. देशात डिजिटल पेमेंट अधिक सुरक्षित करण्याच्या उद्देशाने RBI ला अतिरिक्त फॅक्टर ऑथेंटिकेशन (AFA) लागू करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. वारंवार होणाऱ्या ऑनलाइन पेमेंटमध्ये (Online payment) ग्राहकांचे हित आणि सुविधा लक्षात घेऊन त्यांना फसवणुकीपासून वाचवण्यासाठी AFA वापरून एक फ्रेमवर्क तयार करण्याचे निर्देश देण्यात आले. परंतु आयबीएचे आवाहन लक्षात घेता, त्याच्या अंमलबजावणीची अंतिम मुदत 31 मार्च 2021 ते 30 सप्टेंबरपर्यंत वाढवण्यात आली, जेणेकरून बँका या चौकटीच्या अंमलबजावणीसाठी पूर्ण तयारी करू शकतील.

मात्र यापूर्वी रिझर्व्ह बँकेने डिसेंबर 2020 मध्ये बँकांना 31 मार्च 2021 पर्यंत फ्रेमवर्क लागू करण्याची तयारी करण्यास सांगितले होते. रिझर्व्ह बँकेचे म्हणणे आहे की वारंवार संधी दिल्यानंतरही ही चौकट लागू करण्यात आलेली नाही, ही अत्यंत चिंतेची बाब आहे, त्यावर स्वतंत्रपणे चर्चा केली जाईल. आरबीआयने बँकांना फ्रेमवर्कमध्ये स्थानांतरित करण्यासाठी 30 सप्टेंबर 2021 पर्यंत पुन्हा मुदत वाढवून दिली आहे जेणेकरून बँकांच्या तयारीला विलंब झाल्यामुळे ग्राहकाला कोणतीही अडचण येऊ नये. परंतु यानंतर काही चूक झाल्यास कडक कारवाई केली जाईल. हेही वाचा  Petrol, Diesel Price Today: पेट्रोल-डिझेल दर सलह 18 व्या दिवशी स्थिर, पाहा तुमच्या शहरात किती रुपये लीटर?

हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की जर 1 एप्रिल पासून RBI ची ही मार्गदर्शक तत्त्वे लागू झाली असती तर देशातील करोडो ग्राहक अडचणीत आले असते. कारण ज्या ग्राहकांच्या डेबिट कार्ड किंवा क्रेडिट कार्डमध्ये ऑटो डेबिट पेमेंट आहे, ते अडकून पडतील, ओटीटी सदस्यता अयशस्वी झाली असती. इंटरनेट आणि मोबाईल असोसिएशन ऑफ इंडिया (IAMAI) ने इशारा दिला होता की 30 सप्टेंबर नंतर ऑनलाईन मान्यता देणारे लाखो ग्राहक अपयशी ठरू शकतात. याचे कारण असे की अनेक बँकांनी ई-आदेशासाठी आरबीआय मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार नोंदणी, ट्रॅकिंग, बदल आणि पैसे काढण्यासाठी सक्रिय पावले उचलली नाहीत.

आरबीआयच्या नवीन नियमांनुसार, बँकांना पेमेंटच्या तारखेच्या 5 दिवस आधी अधिसूचना पाठवावी लागेल, ग्राहक जेव्हा मंजुरी देईल तेव्हाच पेमेंट मंजूर होईल. जर आवर्ती पेमेंट 5000 रुपयांपेक्षा जास्त असेल तर बँकांना ग्राहकांना ओटीपी पाठवावा लागेल. आरबीआयने ग्राहकांच्या सुरक्षेचा विचार करून हे पाऊल उचलले आहे.  याआधी रिझर्व्ह बँकेने सर्व बँका, पेमेंट गेटवे आणि इतर सेवा प्रदात्यांना कार्ड तपशील कायमस्वरूपी साठवू नये असे सांगितले होते, ज्यामुळे आवर्ती पेमेंट अधिक कठीण होते. मात्र, जुस्पे आणि निओ बँकिंग स्टार्टअप डेटा लीक झाल्याच्या घटनांनंतर RBI ने हे पाऊल उचलले आहे.