Khawaja Asif

भारत आणि पाकिस्तान यांच्यातील तणाव पुन्हा एकदा वाढला आहे. यावेळी कारण ठरले आहे सिंधू जल करार (Indus Waters Treaty). पाकिस्तानचे संरक्षणमंत्री ख्वाजा आसिफ (Khawaja Asif) यांनी एका मुलाखतीत भारताला थेट धमकी दिली की, जर भारताने सिंधू नदीवर कोणतीही रचना किंवा बांधकाम करून कराराचे उल्लंघन केले, तर पाकिस्तान त्या रचनेवर हल्ला करेल. या धमकीमुळे दोन्ही देशांमधील संबंध अधिकच तणावपूर्ण झाले आहेत. आसिफ यांनी एका मुलाखतीत सांगितले की, भारताने नदीच्या पाण्याचा वाटा बदलण्याचा प्रयत्न केल्यास ते भारतीय आक्रमण समजले जाईल आणि पाकिस्तान त्याला प्रत्युत्तर देईल. त्यांनी हेही स्पष्ट केले की, सध्या पाकिस्तान सिंधू जल करारासह उपलब्ध असलेल्या आंतरराष्ट्रीय मंचांवर हा मुद्दा उपस्थित करेल आणि संबंधित पक्षांशी चर्चा करेल.

सिंधू जल करार म्हणजे काय?

सिंधू जल करार हा 1960 मध्ये भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात झालेला एक महत्त्वाचा आंतरराष्ट्रीय करार आहे, ज्याला जागतिक बँकेची हमी आहे. या करारानुसार, सिंधू नदी प्रणालीतील सहा नद्यांचे पाणी दोन्ही देशांमध्ये विभागले गेले आहे. पूर्वेकडील रावी, बियास आणि सतलज या नद्यांचा पूर्ण वापर भारताला करता येतो, तर पश्चिमेकडील सिंधू, झेलम आणि चिनाब या नद्यांचा बहुतांश वापर पाकिस्तानला करता येतो. भारताला पश्चिम नद्यांवर वीजनिर्मिती आणि मर्यादित सिंचनासाठी रचना बांधण्याची परवानगी आहे, परंतु पाण्याचा प्रवाह मोठ्या प्रमाणात अडवता किंवा वळवता येत नाही. हा करार गेल्या सहा दशकांपासून दोन्ही देशांमधील पाणीवाटपाचे प्रमुख आधारस्तंभ आहे.

ख्वाजा आसिफ यांच्या धमकीची पार्श्वभूमी-

ख्वाजा आसिफ यांची ही धमकी 22 एप्रिल 2025 रोजी काश्मीरमधील पहलगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यानंतर आली. या हल्ल्याला भारताने पाकिस्तान प्रायोजित दहशतवादाशी जोडले, तर पाकिस्तानने हे आरोप फेटाळले. या हल्ल्यानंतर भारताने सिंधू जल करार तात्पुरता स्थगित केल्याची घोषणा केली, ज्यामुळे पाकिस्तानमध्ये खळबळ उडाली. भारताचे जलशक्ती मंत्री सी. आर. पाटील यांनी ‘पाकिस्तानला एक थेंबही पाणी मिळणार नाही’ असे वक्तव्य केले, ज्याने तणाव आणखी वाढला. यानंतर काही उपग्रह फोटो समोर आले, ज्यामध्ये पाकिस्तानच्या सियालकोटजवळ चिनाब नदीच्या प्रवाहात लक्षणीय घट झाल्याचे उघड झाले. (हेही वाचा: Pahalgam Terror Attack: पहलगाम हल्ल्यानंतर भारताने उचलली कठोर पावले; पाकिस्तानी जहाजांना बंदरात प्रवेश बंदी, पत्रे आणि पार्सलची देवाणघेवाण स्थगित)

Indus Waters Treaty:

आता आसिफ यांनी एका पाकिस्तानी वृत्तवाहिनीच्या मुलाखतीत सांगितले की, भारताने जर सिंधू नदीवर पाणी अडवण्यासाठी किंवा वळवण्यासाठी कोणतीही रचना बांधली, तर ते ‘भारतीय आक्रमण’ मानले जाईल. त्यांनी पुढे असेही म्हटले की, पाकिस्तान या रचनेवर हल्ला करेल आणि आंतरराष्ट्रीय मंचांवर, विशेषतः सिंधू जल कराराच्या व्यासपीठावर, हा मुद्दा उपस्थित करेल. त्यांच्या या वक्तव्याला पाकिस्तानच्या राष्ट्रीय सुरक्षा समितीनेही पाठिंबा दिला आहे, ज्याने पाण्याचा प्रवाह अडवणे हे ‘युद्धाचे कृत्य’ मानले जाईल असे म्हटले आहे.

धमकीमागील कारणे-

पाकिस्तानच्या या आक्रमक वक्तव्यामागे अनेक कारणे आहेत. पहिले कारण म्हणजे पहलगाम हल्ल्यानंतर भारताने घेतलेली कठोर भूमिका. भारताने केवळ करार स्थगित केला नाही, तर पाकिस्तानी नागरिकांचे व्हिसा रद्द केले आणि दोन्ही देशांमधील हवाई वाहतूक बंद केली. यामुळे पाकिस्तानवर दबाव वाढला आहे.

दुसरे कारण म्हणजे सिंधू नदी प्रणालीवर असलेले पाकिस्तानच्या शेतीचे अवलंबित्व. पाकिस्तानच्या 80% शेतीला सिंधू, झेलम आणि चिनाब नद्यांचे पाणी लागते. जर भारताने या नद्यांचा प्रवाह अडवला किंवा वळवला, तर पाकिस्तानच्या शेती आणि अर्थव्यवस्थेला मोठा फटका बसेल. यामुळे पाकिस्तान सरकारवर अंतर्गत दबाव वाढला आहे, आणि ख्वाजा आसिफ यांच्यासारख्या नेत्यांना आक्रमक वक्तव्ये करावी लागत आहेत.

तिसरे कारण म्हणजे आंतरराष्ट्रीय समुदायाचे लक्ष वेधून घेण्याचा प्रयत्न. आसिफ यांनी असेही म्हटले की, भारताला कराराचे उल्लंघन करणे सोपे नाही, कारण त्याला जागतिक बँकेची हमी आहे. त्यांनी आंतरराष्ट्रीय समुदायाला या ‘धोकादायक वादाकडे’ लक्ष देण्याचे आवाहन केले आहे. पाकिस्तानला आशा आहे की, आंतरराष्ट्रीय दबावामुळे भारत आपली भूमिका मवाळ करेल.