WhatsApp Pixabay

तुम्ही जर व्हॉट्सॲप () वापरता? अर्थात अनेकांच्या नजरा अशा झाल्या असतील की, हा काय प्रश्न आहे? पण, होय, हा प्रश्न आहे. तुम्ही जर व्हॉट्सॲप वापरता? वापरत असाल तर सावधान! असे आम्ही नाही तर थेट केंद्रीयय गृह मंत्रालयच म्हणत आहे. हो, त्याचे कारणही तसेच आहे. केंद्राय गह मंत्रालयाे नुकताच एक अहवाल (2024) सादर केला. ज्यामध्ये म्हटले आहे की, देशभरात झालेल्या सायबर गुन्ह्यांमध्ये (Cybercrime) सर्वाधिक गुन्हे हे व्हॉट्सॲप (WhatsApp Scams) वापरुनच करण्यात आले आहेत. पिग बुचरिंग स्कॅम आणि सायबर फसवणूक आणि डिजिटल गुन्ह्यांचे ट्रेण्ड पाहता अधिकाऱ्यांनी नागरिकांना विशेष दक्षता घेण्यास सांगितले आहे.

सायबर गुन्ह्यांची धक्कादाक आकडेवारी

2024 च्या पहिल्या तीन महिन्यांत, व्हॉट्सॲप सायबर फसवणुकीच्या 43,797 तक्रारी दाखल करण्यात आल्या, ज्यामुळे ते ऑनलाइन घोटाळ्यांचे अग्रगण्य व्यासपीठ बनले. त्यानंतर टेलिग्रामवर 22,680 तर इन्स्टाग्रामवर 19,800 तक्रारी आल्या.

एमएचए 2023-24 च्या वार्षिक अहवालात सायबर गुन्हे सुरू करण्यासाठी गुगल सेवांच्या वाढत्या गैरवापराकडेही लक्ष वेधले गेले आहे. सीमापार लक्ष्यित घोटाळे चालवण्यासाठी फसवणूक करणारे गुगल जाहिरात मंचांचा लाभ घेत आहेत.

'पिग बुचरिंग स्कॅम' धोका

विविध फसव्या योजनांमध्ये, 'पिग बुचरिंग स्कॅमने' किंवा 'गुंतवणूक घोटाळ्याने' जागतिक ख्याती मिळवली आहे. या अत्याधुनिक घोटाळ्यात मोठ्या प्रमाणात मनी लॉन्ड्रिंगचा समावेश आहे आणि अनेकदा पीडितांना सायबर गुलामगिरीत अडकवले जाते. बेरोजगार तरुण, गृहिणी, विद्यार्थी आणि आर्थिकदृष्ट्या त्रस्त व्यक्तींसह असुरक्षित गटांना लक्ष्य केले जाते, ज्यामुळे विनाशकारी आर्थिक नुकसान होते.

सायबर गुन्ह्यांचा सामना करण्यासाठी जोरदार प्रयत्न

भारतीय सायबर गुन्हे समन्वय केंद्राने (I4C) या घोटाळ्यांना आळा घालण्यासाठी गुगल आणि फेसबुकसारख्या तंत्रज्ञान क्षेत्रातील दिग्गज कंपन्यांशी सहकार्य करार केला आहे. सक्रिय कृतींमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतोः

  • संशयास्पद डिजिटल कर्ज देणार्या ॲप्स आणि संबंधित जाहिरातींना ओळखणे.

  • फसवी सामग्री होस्ट करण्यासाठी गुगल फायरबेस डोमेनसारख्या प्लॅटफॉर्मचा गैरवापर ओळखणे आणि तक्रार करणे.

  • अँड्रॉइड बँकिंग मालवेअरचे निरीक्षण करणे आणि धोक्याची बुद्धिमत्ता सामायिक करणे.

  • याव्यतिरिक्त, आय4सी त्याच्या प्रायोजित जाहिरातींचा गैरवापर रोखण्यासाठी फेसबुकसोबत सक्रियपणे काम करत आहे, ज्याचा वापर अनेकदा संघटित सायबर गुन्हेगार भारतात बेकायदेशीर कर्ज अर्जांना प्रोत्साहन देण्यासाठी करतात.

सायबर सुरक्षेसाठी क्षमता वाढवणे

सायबर गुन्ह्यांविरोधातील लढा बळकट करण्यासाठी, आय4सी गुन्हेगारी न्याय व्यवस्थेतील भागधारकांची क्षमता वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित करत आहे. देशभरातील कायदा अंमलबजावणी संस्था, न्यायवैद्यक तज्ञ, वकील आणि न्यायाधीशांसाठी सायबर सुरक्षा, डिजिटल न्यायवैद्यकशास्त्र आणि सायबर गुन्हे तपासावरील प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित केले जात आहेत.

दरम्यान, हा अहवाल भारतातील सायबर फसवणुकीच्या वाढत्या धोक्याचा सामना करण्याची निकड अधोरेखित करतो. सायबर गुन्हेगार त्यांचे डावपेच सातत्याने विकसित करत असल्याने, डिजिटल मंचांचे संरक्षण करण्यासाठी तांत्रिक सहकार्य आणि जनजागृतीची भूमिका महत्त्वपूर्ण बनली आहे.