प्रतिकात्मक फोटो (फोटो सौजन्य-फेसबुक)

15 ऑक्टोबरपासून अधिकृतपणे ऊस गाळप हंगाम (Sugarcane crushing season) सुरू झालेल्या महाराष्ट्रातील उत्साही ऊस उद्योगावर (Sugarcane industry) पावसाने थंड पाणी ओतले आहे. राज्याच्या सहकार विभागाच्या म्हणण्यानुसार गाळप प्रक्रियेला महिनाभर उशीर होणार आहे. शेतात पाणी साचले असल्याने, नोव्हेंबरच्या मध्यापर्यंत गिरण्या पूर्णपणे कार्यान्वित होण्याची शक्यता आहे, असे त्यात म्हटले आहे. प्रतिकूल हवामानामुळे 203 पैकी केवळ 32 साखर कारखान्यांनी ऊस गाळपाची प्रक्रिया सुरू केली आहे. ऑक्टोबरपर्यंत चाललेल्या 'माघार घेणाऱ्या मान्सून'मुळे शेतात पाणी तुंबले, ऊस तोडणीला उशीर झाला आणि ऊसतोड मजुरांना शेजारच्या गावांमध्ये स्थलांतर करण्यास भाग पाडले.

या महिन्याच्या सुरुवातीला मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी 15 ऑक्टोबरपासून उसाचे गाळप सुरू होईल, अशी घोषणा केली होती. औपचारिक परवानगी असतानाही, शेतात पाणी भरल्याने प्रक्रिया लांबणीवर पडल्याचे सहकार विभागातील सूत्रांनी सांगितले. उत्पादनात वाढ झाल्याने कारखान्यांनी ऊस गाळप सुरू करण्यास उत्सुक असल्याचे सांगितले. यंदाचा गाळप हंगाम 160 दिवस चालणार आहे.

यावर्षी महाराष्ट्रात ऊस लागवड क्षेत्रात 2.55 लाख हेक्टरने वाढ झाल्याने शेतकऱ्यांच्या आशा उंचावल्या आहेत. गेल्या वर्षी 12.32 लाख हेक्टरच्या तुलनेत यंदाच्या हंगामात उसाचे क्षेत्र 14.87 लाख हेक्टरपर्यंत वाढले आहे. भारताच्या साखर निर्यातीमध्ये राज्याचा वाटा 60 टक्के आहे, जो जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा उत्पादक आहे. भारत 100 लाख मेट्रिक टन साखर निर्यात करतो. हेही वाचा  Ashish Shelar On Uddhav Thackeray: उद्धव ठाकरे मुस्लीम मतदारांना गोवण्याचे काम करत आहेत, आशिष शेलारांची टीका

सलग तिसऱ्या मान्सूनमुळे पाण्याची अतिरिक्त उपलब्धता झाल्याने या हंगामात अधिकाधिक शेतकऱ्यांनी ऊस लागवडीची निवड केली आहे. राज्यातील एकूण 1.52 लाख कोटी शेतकऱ्यांपैकी निम्मे शेतकरी ऊस लागवड करतात. ऊसाची सर्वाधिक लागवड पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाड्याचा काही भाग आणि उत्तर महाराष्ट्रात आहे. गेल्या वर्षी 200 गिरण्यांनी उसाचे गाळप केले आणि शेतकऱ्यांना रास्त मोबदला म्हणून 42,650 कोटी रुपये दिले.

महाराष्ट्र हे देशातील सर्वात जास्त रास्त आणि मोबदला किंमत (FRP) देणाऱ्या राज्यांपैकी एक आहे. केंद्राने निश्चित केलेली किमान आधारभूत किंमत 3,050 रुपये प्रति मेट्रिक टन आहे आणि सर्व राज्यांनी ती अनिवार्यपणे पाळली पाहिजे. गेल्या वर्षी 137.36 लाख मेट्रिक टन साखर उत्पादनात महाराष्ट्राने उत्तर प्रदेशला मागे टाकले. सध्याच्या हंगामात ते 138 लाख टनांपर्यंत जाण्याची शक्यता आहे. 95 टन प्रति हेक्टर ऊस उत्पादनाचा अंदाज आहे.

सध्या भारतात 60 लाख मेट्रिक टन साखरेचा साठा आहे. राज्यात मागील वर्षांचा साठा 30 लाख मेट्रिक टन इतका आहे. याशिवाय, अतिरिक्त साखर आणि उसापासून बनवलेल्या भारताच्या इथेनॉल उत्पादनात राज्याचा वाटा 35 टक्के आहे. पुढील वर्षभरात राज्यात 325 कोटी लिटर इथेनॉल तयार होईल, असा अंदाज आहे.

साखर निर्यात अधिक उदार करण्यासाठी राज्य सरकार केंद्र सरकारला खुल्या परवाना धोरणाची मागणी करेल, असे अधिकाऱ्यांनी सांगितले आहे.शेतात मजुरांना मदत करण्यासाठी ऊस तोडणीसाठी प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास प्रोत्साहित करेल असेही राज्य सरकारने म्हटले आहे.