Anand Teltumbde | Representational Image (Photo Credits: Archived, Edited, Symbolic Images)

ज्येष्ट विचारवंत, सामाजिक कार्यकर्ते आनंद तेलतुंबडे (Anand Teltumbde) यांना कर्नाटक राज्य सरकारने (Karnataka Government) यंदाचा बसव राष्टीय पुरस्कार (Basava National Award) जाहीर केला आहे. शाल-श्रीफळ, स्मृतिचिन्ह, पुष्पहार आणि रोख 10 लाख रुपये असे या पुरस्काराचे स्वरुप आहे. एल्गार परिषद आणि कोरेगाव भीमा प्रकरणात असलेल्या कथीत सहभागावरुन राष्ट्रीय तपास यंत्रणा (NIA) द्वारा तेलतुंबडे यांना अटक झाली होती. त्यामुळे तेलतुंबडे देशभरात चर्चेत आले होते. कर्नाटकचे मुख्यमंत्री सिद्धरामय्या यांच्या हस्ते येत्या बुधवारी म्हणजेच 31 जानेवारी रोजी बंगळुरु येथील रवींद्र कलाक्षेत्र येथे त्यांना हा पुरस्कार सन्मानपूर्वक प्रदान करण्यात येणार आहे. आनंद तेलतुंबडे यांच्यासमवेतच एन. जी. महादेवाप्पा, भानू मुश्ताक, एच. एस. मुक्त्याक्का. ना. डिसुजा, जीनादत्त देसाई आणि गुजरातमधील गांधी सेवाश्रम यांनाही या वेळी सन्मानाित केले जाणार आहे.

प्रख्यात भारतीय विद्वान, लेखक आणि नागरी हक्क कार्यकर्ते

आनंद तेलतुंबडे, एक प्रख्यात भारतीय विद्वान, लेखक आणि नागरी हक्क कार्यकर्ते दलित हक्कांसाठी लढवय्ये कार्यकर्ते आणि सरकारवरचे टीकाकार आहेत. 15 जुलै 1951 रोजी महाराष्ट्रातील राजूर येथे जन्मलेले आनंद तेलतुंबडे हे शेतमजूर असलेल्या दलित कुटुंबातील आहेत. त्यांनी यांत्रिक अभियांत्रिकी, व्यवस्थापन आणि सायबरनेटिक मॉडेलिंगमध्ये पीएचडी पदवी प्राप्त केली आहे. तेलतुंबडे यांच्या पत्नी, रमा तेलतुंबडे, भारताच्या सामाजिक न्याय चळवळीतील प्रमुख व्यक्ती बी.आर. आंबेडकर यांची नात आहे. (हेही वाचा, Whatsapp Privacy: जाणून घ्या आनंद तेलतुंबडे, बेला भाटिया, रवीन्द्रनाथ भल्ला, शालिनी गेडा आणि इतरांबद्दल ज्यांचे स्मार्टफोन Spyware Pegasus वापरुन करण्यात आले टॅप)

शैक्षणिक आणि कार्यकर्ता कारकीर्द:

अकादमीत प्रवेश करण्यापूर्वी, तेलतुंबडे यांनी भारत पेट्रोलियममध्ये कार्यकारी संचालक म्हणून काम केले आणि पेट्रोनेट इंडिया लिमिटेडचे व्यवस्थापन केले. नंतर ते इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी खरगपूर आणि गोवा इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट सारख्या संस्थांमध्ये प्राध्यापक झाले. इकॉनॉमिक अँड पॉलिटिकल वीकली मधील "मार्जिन स्पीक" या स्तंभासह तेलतुंबडे यांचे लेखन जात, वर्ग आणि दलित सशक्तीकरण या विषयांवर प्रकाश टाकतात. (हेही वाचा, Bhima Koregaon Case: आनंद तेलतुंबडे तळोजा कारागृहातून बाहेर, सर्वोच्च न्यायालयात एनआयएला धक्का)

वादग्रस्त अटक आणि कायदेशीर लढाई:

तेलतुंबडे यांना 2018 च्या भीमा कोरेगाव हिंसाचार आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हत्येचा कथित माओवादी कट रचल्याच्या आरोपांचा सामना करावा लागला. या आरोपांना नकार देऊनही, तेलतुंबडे यांना 3 फेब्रुवारी 2019 रोजी पुणे पोलिसांनी अटक केली, ऑगस्ट 2018 मध्ये त्यांच्या घरावर छापा टाकल्यानंतर. त्यांच्यावरील आरोप बनावट आणि राजकीय हेतूने प्रेरित असल्याची टीका करण्यात आली.

प्रतिक्रिया आणि कायदेशीर कार्यवाही:

तेलतुंबडेच्या अटकेचा मानवाधिकार गट आणि कायदेतज्ज्ञांकडून निषेध करण्यात आला, ज्यांनी तपासाच्या निष्पक्षतेवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले. सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायमूर्ती डी. वाय. चंद्रचूड यांनी पक्षपातीपणा आणि योग्य प्रक्रियेबद्दलची चिंता अधोरेखित करून, महाराष्ट्र पोलिसांच्या हे प्रकरण हाताळण्यावर टीका केली. तेलतुंबडे यांनी सरकारवर छळवणूक आणि असंतोष दाबण्याचा प्रयत्न केल्याचा आरोप केला आहे.

मांडणी आणि योगदान:

तेलतुंबडे यांच्या योगदानामध्ये त्यांच्या "जातीचे प्रजासत्ताक" हे पुस्तक समाविष्ट आहे, जे भारतातील जात आणि वर्गाछेदाचे परीक्षण करते. ते दलित मुक्तीसाठी मार्क्सवादी आणि आंबेडकरी चळवळींमधील घनिष्ठ संबंधांची मांडणी करतात आणि आरक्षण व्यवस्थेत सुधारणा करण्याचे आवाहन करतात.