Tulsi Vivah | (Photo courtesy: archived, edited, symbolic images)

When Is Tulsi Vivah 2025: हिंदू धर्मात तुळशी विवाह (Tulsi Vivah) ला विशेष महत्त्व आहे. हा उत्सव दरवर्षी कार्तिक महिन्यातील शुक्ल पक्षातील द्वादशी तिथीला साजरा केला जातो. देवउठनी एकादशीच्या (Devuthani Ekadashi) दुसऱ्या दिवशी हा सोहळा असतो. द्रिक पंचांगनुसार, २०२५ मध्ये कार्तिक शुक्ल द्वादशीची सुरुवात २ नोव्हेंबर रोजी सकाळी ०७ वाजून ३१ मिनिटांनी होईल. याचा समारोप ३ नोव्हेंबर रोजी सकाळी ०५ वाजून ०७ मिनिटांनी होईल. त्यामुळे यावर्षी तुळशी विवाह २ नोव्हेंबर २०२५, रविवार रोजी केला जाईल. या दिवशी घरोघरी विशेष पूजन, व्रत आणि विवाह विधी केले जातात.

तुळशी विवाहाचे धार्मिक महत्त्व

  • शुभ कार्यांचा आरंभ: देवउठनी एकादशीनंतर भगवान श्रीहरी विष्णू चार महिन्यांच्या योगनिद्रेतून जागृत होतात, तेव्हापासूनच विवाह, गृहप्रवेश इत्यादी सर्व मांगलिक कार्यांचा (शुभ कार्ये) आरंभ होतो. तुळशी विवाह हे या शुभ कार्यांच्या शुभारंभाचे संकेत मानले जाते.
  • दैवी मिलन: तुळशी विवाहाचा मूळ भाव म्हणजे देवी तुळस आणि भगवान शालिग्राम (विष्णूचे रूप) यांच्या दिव्य विवाहाचा उत्सव आहे.
  • पारंपरिक विधी: विवाह मंडप सजवणे, कन्यादान करणे आणि सात फेरे घेणे यांसारख्या सर्व पारंपरिक विधी प्रत्यक्ष विवाहाप्रमाणे पूर्ण विधी-विधानाने केले जातात.
  • सौभाग्याची प्राप्ती: तुळशी विवाह करणाऱ्या कुटुंबात सुख-समृद्धी आणि सौभाग्य नांदते, अशी मान्यता आहे. तसेच, या व्रताच्या आयोजनामुळे संतान सुखाची प्राप्ती होते असे मानले जाते.
  • पापांतून मुक्ती: तुळशी विवाह केल्याने व्यक्तीचे सर्व पाप नष्ट होतात आणि धार्मिक मान्यतेनुसार, मोक्ष आणि आत्म्याला शांती मिळते.

तुळशी विवाह पूजा विधी

या दिवशी खालीलप्रमाणे पूजा विधी करावी:

  1. घराची साफसफाई करून तुळशीचे रोप एका पवित्र स्थानी ठेवावे.
  2. तुळशी मातेचा श्रृंगार करावा. त्यांना लाल वस्त्र परिधान करावे, कुंकू लावावे आणि हळदी-चूडा, फुले इत्यादी अर्पण करावे.
  3. तुळशीच्या डाव्या बाजूला शालीग्रामजी (Shaligram Ji) स्थापित करावेत.
  4. तुळशीला जल अर्पण करून सिंदूर, हळद, फुले आणि मिठाई अर्पण करावी.
  5. पूजेमध्ये तुळशीला १६ श्रृंगाराचे साहित्य (सोळा अलंकार) अर्पण करावे.
  6. यानंतर तुळशीची आरती करावी आणि पूजेच्या शेवटी प्रसाद ग्रहण करावा.