Guru Nanak Dev (Photo Credits: File Photo)

गुरु नानक जयंती (Guru Nanak Jayanti 2024) म्हणजे शीख धर्मातील सर्वात महत्त्वाच्या सणांपैकी एक. ही जयंती अर्थातच सण येत्या शुक्रवार, 15 नोव्हेंबर 2024 रोजी साजरा केला जाईल. शीख धर्माचे पूज्य संस्थापक गुरु नानक देव जी ( Guru Nanak Dev Ji) यांची जयंती असल्याने या दिवसाला विशेष असे आध्यात्मिक महत्त्व आहे. जगभरातील शीख आणि अनुयायांनी गुरुद्वारांमध्ये प्रार्थना (Gurudwara Celebrations), सामुदायिक सेवा आणि विधींद्वारे गुरु नानक यांच्या शिकवणीचा सन्मान करण्याची तयारी सुरू केली आहे. जाणून घ्या जंयतीची तारीख, महत्त्व आणि इतिहास.

गुरु नानक जयंतीचे महत्त्व

  • दहा शीख गुरूंपैकी पहिले गुरू नानक देव जी हे आध्यात्मिक नेते, तत्वज्ञ आणि कवी म्हणून ओळखले जातात. समानता, करुणा आणि एकाच वैश्विक देवाची भक्ती आणि त्यांची शिकवण जगभर प्रसिद्ध आहे. त्यांच्या शिकवणींनी शीख धर्माचा पाया रचला गेला. "एक ओंकार" ("एकच देव आहे") या वाक्यात समाविष्ट केलेला त्याचा संदेश शीख धर्माचा मूळ विश्वास म्हणून प्रतिध्वनित होतो. हे तत्त्व मूळ मंत्राच्या केंद्रस्थानी आहे. शीख पवित्र ग्रंथ, गुरु ग्रंथ साहिब मध्ये जीवनाची मुलतत्वे सांगीतली आहे.

  • गुरु नानक यांची शिकवण जात, पंथ किंवा लिंग आधारित भेदभावापासून मुक्त असलेल्या न्याय्य समाजाला प्रोत्साहन देण्यावर केंद्रित आहे. गुरु नानक जयंती हा शिखांसाठी या मूल्यांवर चिंतन करण्याचा आणि दैनंदिन जीवनात त्यांचा समावेश करण्याचा आणि जीवनाच्या सर्व क्षेत्रातील लोकांशी त्यांचा संदेश सामायिक करण्याचा काळ आहे.

ऐतिहासिक पार्श्वभूमी

सन 1469 साली तलवंडी (आता पाकिस्तानात) येथे जन्मलेले गुरु नानक हे सामाजिक अन्याय आणि धार्मिक ढोंगीपणा दूर करण्याचा प्रयत्न करणारे एक क्रांतिकारी व्यक्तिमत्व होते. त्यांचे जीवन आणि शिकवणींनी व्यक्तींना विनम्रता, सेवा आणि ऐक्याचे जीवन जगण्यास समर्पित केले. गेल्या काही वर्षांमध्ये, त्यांच्या अनुयायांनी त्यांचे करुणा आणि समानतेचे संदेश जगभर पसरवला आहे. ज्यामुळे गुरु नानक जयंती केवळ त्यांच्या जन्माचा उत्सव नाही तर न्याय्य समाजासाठीच्या त्यांच्या दृष्टीकोनाचा पुनरुच्चार देखील आहे.

गुरु नानक जयंती परंपरा

गुरु नानक जयंतीच्या उत्सवांमध्ये सामान्यतः सेवा, भक्ती आणि एकता या मूल्यांवर जोर देणाऱ्या विधी आणि सामुदायिक कार्यक्रमांची मालिका असते. प्रमुख परंपरांमध्ये हे समाविष्ट आहेः

  • अखंड पथः शीख पवित्र ग्रंथ गुरु ग्रंथ साहिबचे 48 तासांचे अखंड वाचन, जे सहसा सणाच्या दिवसाच्या अगदी आधी पूर्ण केले जाते.

  • नगरकीर्तनः गुरु ग्रंथसाहिब या ग्रंथाची पवित्र प्रत घेऊन एक भव्य मिरवणूक काढली जाते. जी सजवलेल्या पालखीमध्ये भक्तांसमवेत स्तोत्रे गात रस्त्यावरुन निघते. त्यात शिख धर्मीय आणि गुरु नानक यांचे विचार मानणारे लोक सहभागी होतात.

  • कीर्तन आणि प्रार्थनाः धार्मिक गायन आणि प्रार्थना गुरुद्वारांमध्ये आयोजित केल्या जातात, ज्यामुळे सामुदायिक आणि आध्यात्मिक प्रतिबिंबाची भावना निर्माण होते.

  • लंगरः गुरुद्वारांमधील सामुदायिक स्वयंपाकघरांमध्ये सर्वांना मोफत जेवण दिले जाते, जे 'सेवा' (निःस्वार्थ सेवा) आणि समानतेचे शीख तत्त्व प्रतिबिंबित करते.

गुरु नानक यांचे शांती आणि करुणेचे संदेश पसरवणाऱ्या कार्यक्रमांचे आयोजन करून, जगभरात शीख समुदाय गुरु नानक जयंती उत्साहाने साजरा करतात. विशेष कीर्तन सत्रांपासून ते सर्वांसाठी खुल्या असलेल्या लंगर सेवांपर्यंत, गुरु नानक यांचे जीवन आणि वारसा साजरा करण्यासाठी अनुयायी एकत्र येत असल्याने या दिवशी जागतिक सहभाग दिसून येतो.

उत्सव जसजसा जवळ येतो तसतशी जगभरातील गुरुद्वारांमध्ये तयारी अधिक वेगवान होते. स्वयंसेवक सेवा आयोजित करतात, परिसर सजवतात आणि मिरवणुकीचे नियोजन करतात. या वर्षीच्या उत्सवांमुळे लोकांना एकता आणि सेवेच्या भावनेने एकत्र आणणे, गुरु नानक यांच्या शिकवणींना बळकटी देणे आणि अनुयायांना त्यांनी पाळलेल्या तत्त्वांनुसार जगण्यासाठी प्रोत्साहित करणे अपेक्षित आहे. 2024 मध्ये, गुरु नानक जयंती हा केवळ उत्सवाचा दिवसच नव्हे तर, गुरु नानक देव जी यांच्या चिरस्थायी वारसा आणि मूल्यांशी संबंध दृढ करण्याची संधी देखील असेल, जी लाखो लोकांना प्रेरणा देत राहील.