Largest Economy | Representational image (Photo Credits: pxhere)

आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधीच्या (IMF) ताज्या अहवालानुसार, भारत 2025 मध्ये जपानला मागे टाकून जगातील चौथी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था बनण्याच्या मार्गावर आहे. आयएमएफच्या एप्रिल 2025 च्या जागतिक आर्थिक अंदाज (World Economic Outlook) मध्ये असे भाकीत करण्यात आले आहे की, भारताचा नॉमिनल जीडीपी 4.187 ट्रिलियन अमेरिकी डॉलरपर्यंत पोहोचेल, जो जपानच्या 4.186 ट्रिलियन डॉलरपेक्षा किंचित जास्त असेल. हा भारताच्या आर्थिक प्रगतीतील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, कारण गेल्या दशकात भारताने आपली अर्थव्यवस्था दुप्पट करून 2.1 ट्रिलियन डॉलरवरून 4.3 ट्रिलियन डॉलरपर्यंत वाढवली आहे.

आयएमएफच्या अंदाजानुसार, भारत 2027 पर्यंत जर्मनीला मागे टाकून तिसऱ्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था बनेल आणि 2028 पर्यंत त्याचा जीडीपी 5.584 ट्रिलियन डॉलरपर्यंत पोहोचेल. भारताच्या या आर्थिक प्रगतीचे प्रमुख कारण म्हणजे त्याची सातत्यपूर्ण उच्च विकास दर, मजबूत अंतर्गत मागणी, तंत्रज्ञान क्षेत्रातील प्रगती आणि शासकीय सुधारणा. 2024 मध्ये भारताचा विकास दर 6.5 टक्के होता, तर 2025 साठी तो 6.2 टक्के राहण्याचा अंदाज आहे, जो जागतिक आणि प्रादेशिक प्रतिस्पर्ध्यांपेक्षा खूपच जास्त आहे.

याउलट, जपानची अर्थव्यवस्था अनेक दशकांपासून स्थिर आहे, आणि 2025 साठी त्याचा विकास दर केवळ 0.6 टक्के राहण्याचा अंदाज आहे. जपानी येनच्या अवमूल्यनामुळेही भारताला ही आघाडी घेण्यास मदत झाली आहे, कारण यामुळे जपानचा जीडीपी डॉलरच्या तुलनेत कमी झाला आहे. भारताने गेल्या दशकात अनेक क्षेत्रांमध्ये उल्लेखनीय प्रगती केली आहे. माहिती तंत्रज्ञान, सेवा, उत्पादन आणि कृषी यासारख्या क्षेत्रांनी अर्थव्यवस्थेला गती दिली आहे. भारताची तरुण लोकसंख्या, वाढती मध्यमवर्गीय बाजारपेठ आणि डिजिटल अर्थव्यवस्थेतील प्रगती यामुळे भारत जागतिक व्यापारात महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे.

भारत आता 27 देशांसोबत अमेरिकी डॉलरऐवजी रुपयात व्यापार करत आहे, आणि जागतिक डिजिटल व्यवहारांपैकी 46 टक्के व्यवहार भारतात होतात. याशिवाय, पायाभूत सुविधांमधील गुंतवणूक, सरकारी धोरणे आणि स्टार्टअप संस्कृतीने भारताला जागतिक आर्थिक शक्ती म्हणून उदयास आणले आहे. दुसरीकडे, जपानला अनेक आर्थिक आव्हानांचा सामना करावा लागत आहे. 2010 मध्ये चीनने जपानला मागे टाकून दुसऱ्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था बनण्याचा मान मिळवला, आणि 2023 मध्ये जर्मनीने जपानला मागे टाकले. (हेही वाचा: India’s Employment Growth: भारतातील रोजगारवृद्धी कामाच्या वयातील लोकसंख्येपेक्षा वेगवान, 17 कोटी लोक दारिद्र्यातून बाहेर: World Bank Report)

जपानची अर्थव्यवस्था प्रगत तंत्रज्ञान, ऑटोमोटिव्ह आणि उत्पादन क्षेत्रावर अवलंबून आहे, परंतु वृद्धत्वाची लोकसंख्याशास्त्र आणि कमी विकास दर यामुळे त्याची प्रगती मंदावली आहे. आयएमएफने जपानच्या 2025 च्या विकास दराचा अंदाज 1.1 टक्क्यांवरून 0.6 टक्क्यांपर्यंत कमी केला आहे, ज्यामुळे भारताला चौथ्या स्थानावर येण्यासाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण झाली आहे. आयएमएफच्या अहवालात असेही नमूद केले आहे की, जागतिक व्यापारातील तणाव आणि अमेरिकेच्या व्यापार धोरणांमुळे भारताच्या विकास दराचा अंदाज 6.5 टक्क्यांवरून 6.2 टक्क्यांपर्यंत कमी करण्यात आला आहे. तरीही, भारताची अर्थव्यवस्था खासगी वापर, विशेषतः ग्रामीण भागातील मागणी आणि शेती उत्पन्नामुळे मजबूत राहील.