Railway Track (PC - Wikimedia Commons)

भारतीय रेल्वे (Indian Railways) पायाभूत सुविधांच्या महत्त्वपूर्ण विकासात महत्त्वाचा ठरणारा आणि रोलिंग स्टॉक चाचणीसाठी आवश्यक चाचणी मार्ग (Railway Test Track) उभारत आहे. या ट्रॅकचे काम अंतिम टप्प्यात आले असून ते येत्या डिसेंबर 2025 पर्यंत पूर्ण होण्याची शक्यता आहे. विशेष म्हणजे हा देशातील पहिला समर्पित मार्ग (High-Speed Train Testing) आहे. जोधपूर विभागातील डीडवाना जिल्ह्यातील नवा येथे असलेल्या सांभर (Sambhar Lake) तलावाजवळील 60 किमी लांबीच्या या चाचणी मार्गामुळे, ताशी 230 किमी वेगाने वेगवान आणि बुलेट ट्रेनची चाचणी करता येईल.

रेल्वे रचना आणि मानक संघटनेच्या (आरडीएसओ) अंतर्गत बांधण्यात आलेला हा मार्ग विविध वक्र बिंदूंसह धोरणात्मकदृष्ट्या बांधण्यात आला आहे, ज्यामुळे वळणांवरील वेगाशी तडजोड न करता कमी आणि उच्च-गतीच्या दोन्ही गाड्यांच्या चाचण्या सुलभ होतील. ही आधुनिक सुविधा भारताच्या प्रगत रेल्वे तंत्रज्ञानाच्या प्रवासातील एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे, कारण यामुळे रेल्वे सुरक्षा, स्थिरता आणि अपघात प्रतिकारासाठी सर्वसमावेशक चाचणी करता येते.

प्रकल्पाचा तपशील आणि टप्पे

भारतीय रेल्वे द्वारे उभारण्यात येणारा समर्पित चाचणी मार्ग प्रकल्पाला दोन टप्प्यात मंजुरी देण्यात आली. पहिला टप्पा डिसेंबर 2018 मध्ये सुरू झाला, तर दुसरा टप्पा नोव्हेंबर 2021 मध्ये मंजूर करण्यात आला, ज्याचा एकूण प्रकल्प खर्च अंदाजे 820 कोटी रुपये होता. आतापर्यंत, चाचणी मार्गाचे 27 किमीचे काम पूर्ण झाले असून उर्वरित काम डिसेंबर 2025 पर्यंत पूर्ण होणे अपेक्षित आहे. या मार्गावरील प्रमुख पायाभूत सुविधांमध्ये सात मोठे पूल, 129 लहान पूल आणि गुढा, जबदीनगर, नवा आणि मिठडी या चार स्थानकांचा समावेश आहे. हा मार्ग राजस्थान राज्यातील जयपूरपासून सुमारे 80 किमी अंतरावर असलेल्या सांभर तलावातूनही जातो, ज्यामुळे रेल्वे अभियंत्यांना वक्र आणि सरळ विभागांवर रेल्वेच्या प्रतिसादाचा अभ्यास करता येतो. (हेही वाचा, Indian Railways: स्टेशन मास्टर आणि बायकोच्या भांडणामुळे रेल्वेला कोट्यावधीचे नुकसान, जाणून घ्या काय आहे प्रकरण)

प्रगत चाचणी सुविधा आणि सुरक्षा वैशिष्ट्ये

चाचणी मार्ग वेग, स्थिरता आणि अपघात प्रतिकार यासारख्या मापदंडांवर लक्ष केंद्रित करून रोलिंग स्टॉकच्या कठोर चाचणीसाठी अनेक सुविधा प्रदान करतो. यात उच्च वेगाने रेल्वेच्या प्रतिसादाचे मूल्यांकन करण्यासाठी नवीन कंपन-प्रतिरोधक तंत्रज्ञानासह तयार केलेल्या आर. सी. सी. आणि पोलाद पुलांसारख्या संरचनांचा समावेश आहे. अभियंते या पुलांवरून जात असताना होणाऱ्या स्पंदनांवर लक्ष ठेवतील आणि रेल्वेच्या स्थिरतेचे मूल्यांकन करतील.

स्टेनलेस स्टील आणि जड आरसीसी बॉक्सचा वापर

सांभर तलावाच्या सभोवतालच्या अल्कधर्मी वातावरणाचा प्रतिकार करण्यासाठी स्टेनलेस स्टील आणि जड आरसीसी बॉक्सचा वापर केला गेला आहे, ज्यामुळे दीर्घायुष्य आणि गंज प्रतिकार सुनिश्चित होतो. या मार्गामध्ये गुढामध्ये 13 कि. मी. चा उच्च-गती लूप, नवा स्थानकावर 3 कि. मी. चा जलद चाचणी लूप आणि सर्वसमावेशक वेग आणि स्थिरता तपासणीसाठी मीथाडीमध्ये 20 कि. मी. वक्र चाचणी लूपचा समावेश आहे.

रेल्वे सुरक्षा आणि भविष्यातील चाचणीवर परिणाम

पूर्वी, भारतात समर्पित चाचणी पथकाची कमतरता होती, ज्यामुळे अधिकाऱ्यांना नियमित मार्गांवर चाचण्या घेण्यास भाग पाडले जात असे, ज्यामुळे अनेकदा वेळापत्रकात व्यत्यय येत असे. ही नवीन सुविधा ते आव्हान दूर करते, प्रवासी सेवांवर परिणाम न करता हाय-स्पीड, सेमी-हाय-स्पीड आणि मेट्रो गाड्यांची कार्यक्षम आणि सुरक्षित चाचणी सक्षम करते.

आर. डी. एस. ओ. ची टीम या चाचण्यांवर बारकाईने लक्ष ठेवेल जेणेकरून डबे, डबे आणि इंजिने कंपन आणि ट्रॅक इम्पॅक्ट मूल्यांकनासह कठोर सुरक्षा मानकांची पूर्तता करतील. ही प्रगत सुविधा अखेरीस शेजारच्या देशांसाठी चाचणीसाठी आपली सेवा उघडेल, ज्यामुळे भारत या प्रदेशातील रेल्वे तंत्रज्ञानात अग्रेसर ठरेल.