Indian Railway (Photo Credits: File Photo)

भारतीय रेल्वे (Indian Railway) हायड्रोजन इंधन (Hydrogen fuel) आधारित तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने रेल्वे चालवण्याच्या दिशेने पुढे जात आहे. भारतीय रेल्वेने उत्तर रेल्वेच्या 89 किमी लांब सोनीपत-जींद (Sonipat-Jind) रेल्वे विभागात हायड्रोजन इंधन तंत्रज्ञानाच्या वापरासाठी प्रस्ताव आमंत्रित केले आहेत. भारतीय रेल्वेने उत्तर रेल्वेच्या 89 किलोमीटर लांब सोनीपत-जिंद मार्गावरील डिझेल इलेक्ट्रिक मल्टीपल युनिट (DEMU) वर रेट्रोफिटिंग करून हायड्रोजन इंधन सेल आधारित तंत्रज्ञानाच्या वापरासाठी बोली आमंत्रित केल्या आहेत. याद्वारे भारतीय रेल्वे डिझेलवर चालणाऱ्या गाड्यांना हायड्रोजन वापरण्यासाठी पूर्वनिर्मित करता येते का हे शोधण्याचा प्रयत्न करेल. डिझेलवर चालणाऱ्या डीईएमयूचे पुनरुत्थान करणे आणि त्याला हायड्रोजन इंधनयुक्त रेल्वे संचामध्ये रूपांतरित केल्याने वार्षिक 2.3 कोटी रुपयांची बचत होणार नाही. तर कार्बन उत्सर्जन दरवर्षी 11.12 किलो टन कमी होईल.

या पायलट प्रोजेक्टच्या यशस्वी अंमलबजावणीनंतर विद्युतीकरणाद्वारे हायड्रोजन इंधनावर डिझेल इंधनावर चालणारे सर्व रोलिंग स्टॉक चालवण्याचे नियोजन केले जाऊ शकते. निविदा सादर करण्याची अंतिम मुदत 21 सप्टेंबर 2021 ते 5 ऑक्टोबर 2021 पर्यंत निश्चित करण्यात आली आहे.

देशातील हायड्रोजनवर चालणाऱ्या वाहनांच्या वाढीला गती देण्यासाठी मोदी सरकारने चालू आर्थिक वर्षाच्या अर्थसंकल्पात राष्ट्रीय हायड्रोजन ऊर्जा अभियानाची घोषणा केली होती हे उल्लेखनीय आहे. हायड्रोजन हे हिरव्या ऊर्जेचे शुद्ध स्वरूप आहे. कारण ते कार्बन डायऑक्साईड अजिबात सोडत नाही. सध्या खूप कमी देश हायड्रोजनपासून वीज निर्मितीच्या दिशेने काम करत आहेत. या संदर्भात जर्मनी आणि पोलंडमध्ये प्रत्येकी एका रेल्वे रेकवर काम केले जात आहे.

सरकारच्या प्रमुख कार्यक्रमांतर्गत अॅडव्हान्स केमिस्ट्री सेल बॅटरी आणि नॅशनल हायड्रोजन मिशन, पॅरिस क्लायमेट अॅग्रीमेंट 2015 आणि मिशन नेट झिरो कार्बन एमिशन रेल्वे अंतर्गत ग्रीन हाऊस गॅस उत्सर्जन कमी करण्यासाठी 2030 पर्यंत भारतीय रेल्वे हायड्रोजन इंधन आधारित तंत्रज्ञानावर ट्रेन चालवणार आहे. असे एडीजी पीआरओ राजीव जैन एएनआयला सांगितले.

रेल्वे एनर्जी मॅनेजमेंट कंपनी लिमिटेडचे ​​मुख्य कार्यकारी अधिकारी एसके सक्सेना म्हणाले की हायड्रोजन इंधन हे सर्वात स्वच्छ इंधन आहे. आम्ही डिझेल जनरेटर काढून टाकू आणि हायड्रोजन इंधन सेल स्थापित करू. डिझेलमधून इनपुट हायड्रोजन इंधनात बदलेल. ते इंधनाचे सर्वात स्वच्छ स्वरूप असेल. जर सौरातून हायड्रोजन तयार केले गेले तर त्याला हरित ऊर्जा म्हटले जाईल.