Education Tips | (Photo credit: archived, edited, representative image)

Career Guide for Students: बारावीच्या बोर्ड परीक्षेत नापास (What to Do After Failing 12th) होणे यात विशेष असे काही नाही. तुम्ही यश आणि अपयशाचा अर्थ काय लावता ते महत्त्वाचे. लक्षात ठेवा की, अशा परीक्षांमध्ये नापास होणारे केवळ तुम्ही एकटे नाही आहात. अनेक मुलांना परीक्षेत अपयश येत असते. अशा वेळी काहीसे एकटे, निराश वाटू शकते. पण, ती एक मनाची अवस्था असते, ज्यातून तुम्ही लगेच बाहेर पडू शकता. सर्वात महत्त्वाचे आहे की, अपयश आल्यावर पुढे काय करावे? (Career Options After 12th Fail) एक बाब मनाशी निश्चित करा, अनपेक्षित परिस्थिती, अपुरी तयारी किंवा कठीण वर्ष यामुळे अपयश आले असले तरी, तुमच्या बारावीच्या निकालातील अपयश ही अडचण तुमचे भविष्य ठरवत नाही. योग्य मानसिकता आणि कृतीशील पावलांसह तुम्ही ही आव्हाने संधीत बदलू शकता. 2025 मध्ये बारावीत नापास झाल्यास काय करावे? यासाठी खास टीप्स आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या जाणून.

स्वीकार करा आणि विचार करा

बारावीत नापास झाल्यानंतर पहिली गोष्ट म्हणजे एक दीर्घ श्वास घ्या आणि परिस्थिती स्वीकारा. निराश वाटणे स्वाभाविक आहे, पण त्याने स्वतःला दडपून टाकू नका. काय चुकले याचा विचार करा—वेळेचे व्यवस्थापन खराब होते का, अभ्यास साहित्य अपुरे होते का, की वैयक्तिक आव्हाने होती? मूळ कारण समजून घेतल्याने तुम्हाला पुढील पाऊल ठरवण्यास मदत होईल. (हेही वाचा, High Salary Career Options After 12th Science for Girls: बारावी सायन्स झाल्यावर मुलींसाठी गलेलठ्ठ पगारांसठी करीअर पर्याय; घ्या जाणून)

परीक्षा पुन्हा द्या

जर तुम्ही बारावीचे शिक्षण पूर्ण करण्यास ठाम असाल, तर परीक्षा पुन्हा देणे हा एक चांगला पर्याय आहे. CBSE, ICSE आणि राज्य मंडळांसारखी बहुतांश शिक्षण मंडळे विद्यार्थ्यांना त्याच वर्षात पूरक किंवा सुधारणा परीक्षांद्वारे पुन्हा संधी देतात. उदाहरणार्थ:

CBSE पूरक परीक्षा: सामान्यतः जुलैमध्ये घेतल्या जाणाऱ्या या परीक्षा तुम्हाला नापास झालेल्या विषयात पुन्हा संधी देतात.

राज्य मंडळे: तुमच्या मंडळाकडील विशिष्ट तारखा आणि नोंदणी प्रक्रिया तपासा.

लगेच तयारी सुरू करा: कोचिंग क्लासेस जॉईन करा, NCERT सोल्युशन्ससारख्या ऑनलाइन संसाधनांचा वापर करा किंवा शिक्षकांची मदत घेऊन यशाची शक्यता वाढवा.

पर्यायी शिक्षण मार्गांचा शोध घ्या

पुन्हा परीक्षा द्यायची इच्छा नाही? तरीही तुम्ही पर्यायी मार्गांद्वारे शिक्षण घेऊ शकता:

नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ ओपन स्कूलिंग (NIOS): NIOS लवचिक अभ्यासक्रम ऑफर करते, जिथे तुम्ही विषय निवडू शकता आणि तुमच्या सोयीनुसार परीक्षा देऊ शकता. हे विद्यापीठे आणि नियोक्त्यांद्वारे मान्यताप्राप्त आहे.

डिप्लोमा कोर्सेस: अभियांत्रिकी, आयटी, हॉस्पिटॅलिटी किंवा फॅशन डिझाइनिंग यासारख्या क्षेत्रातील डिप्लोमा प्रोग्राममध्ये प्रवेश घ्या. अनेक पॉलिटेक्निक संस्था 10वी उत्तीर्ण विद्यार्थ्यांना स्वीकारतात आणि डिप्लोमाच्या आधारे नंतर डिग्री कोर्सेसमध्ये लॅटरल एंट्री मिळू शकते.

व्यावसायिक प्रशिक्षणात उतरा

जर शैक्षणिक अभ्यास तुमची ताकद नसेल, तर व्यावसायिक अभ्यासक्रम तुमच्यासाठी व्यावहारिक, कौशल्य-आधारित करिअरचे दरवाजे उघडू शकतात. पर्याय खालीलप्रमाणे:

ITI अभ्यासक्रम: औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था (ITI) इलेक्ट्रिशियन, मेकॅनिक किंवा प्लंबिंग यासारख्या ट्रेड्समध्ये प्रोग्राम ऑफर करतात—हाताने काम करणाऱ्यांसाठी उत्तम.

अल्पकालीन प्रमाणपत्रे: डिजिटल मार्केटिंग, ग्राफिक डिझाइन किंवा वेब डेव्हलपमेंट यासारखी कौशल्ये Coursera, Udemy किंवा स्थानिक संस्थांद्वारे शिका. ही कौशल्ये 2025 च्या जॉब मार्केटमध्ये मागणीत आहेत.

12वीशिवाय करिअर पर्यायांचा विचार करा

बारावीत नापास होणे म्हणजे तुम्ही काम सुरू करू शकत नाही असे नाही. काही मार्ग असे:

उद्योजकता: तुमच्याकडे व्यवसायाची कल्पना आहे का? छोट्या प्रमाणात सुरुवात करा—मग तो खाद्यपदार्थांचा स्टॉल, ऑनलाइन स्टोअर किंवा फ्रीलान्सिंग असो.

प्रारंभिक स्तरावरील नोकऱ्या: रिटेल, ग्राहक सेवा किंवा BPO यासारख्या क्षेत्रात 10वी उत्तीर्ण उमेदवारांना काम मिळते. अनुभव घ्या आणि नंतर कौशल्य वाढवा.

सशस्त्र दल: पात्र असल्यास, भारतीय सैन्य, नौदल किंवा हवाई दलात संधी शोधा, जिथे काही भूमिकांसाठी फक्त 10वीचे प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.

मार्गदर्शन आणि समर्थन घ्या

तुमच्या पालकांशी, शिक्षकांशी किंवा करिअर समुपदेशकाशी तुमच्या पर्यायांबद्दल बोला. भावनिक आधार तुमचा आत्मविश्वास परत आणू शकतो, तर व्यावसायिक सल्ला तुम्हाला योग्य मार्गावर आणू शकतो. Reddit किंवा Quora सारख्या ऑनलाइन मंचांवर आणि समुदायांमध्ये तुमच्या परिस्थितीतून गेलेल्या इतरांकडून अंतर्दृष्टी मिळू शकते.

बारावीत नापास झाल्यानंतर पुढे काय?

तुमचा प्रवास इथे थांबत नाही. तुम्ही परीक्षा पुन्हा देणे निवडले, व्यावसायिक प्रशिक्षण घेतले किंवा काम सुरू केले, तरी मुख्य गोष्ट आहे कृती करणे. 2025 हे वर्ष संधींनी भरलेले आहे—ऑनलाइन शिक्षण, गिग इकॉनॉमीतील नोकऱ्या आणि AI व नवीकरणीय ऊर्जेसारख्या उभरत्या उद्योगांपर्यंत सर्व काही तुमच्या आवाक्यात आहे. बारावीत नापास झालात? हे तुमच्या क्षमतेचे अपयश नाही—ही तुमचे भविष्य नव्याने परिभाषित करण्याची संधी आहे. आजच सुरुवात करा आणि हा एका उत्तम गोष्टीची सुरुवात होऊ द्या.