Devendra Fadnavis And Eknath Shinde (Photo Credit - Twitter)

हिंदी ही भारताची राष्ट्रभाषा आहे की राजभाषा ? म्हणजे हिंदी राष्ट्रभाषा आहे की राजभाषा? हिंदीचे महत्त्व राष्ट्रीय भाषा म्हणून आहे किंवा इंग्रजीप्रमाणे अधिकृत व्यवसायाची भाषा म्हणून स्वीकारली गेली आहे. हिंदी ही राष्ट्रभाषा आहे असा सर्वसामान्यांचा समज आहे. पण प्रत्यक्षात भारतीय राज्यघटनेने हिंदीला राष्ट्रभाषेचा दर्जा दिलेला नाही. भारतीय राज्यघटनेनुसार इंग्रजीसह हिंदी ही अधिकृत भाषा म्हणून स्वीकारली गेली आहे. पण महाराष्ट्र सरकारने (Maharashtra Government)  हिंदीला राष्ट्रभाषेचा दर्जा दिला आहे. यावरून वाद सुरू झाला आहे. देशातील सर्वाधिक लोक बोलल्या जाणाऱ्या हिंदीला महाराष्ट्र सरकारने राष्ट्रभाषेचा दर्जा दिला आहे.

महाराष्ट्र सरकारने सरकारी ठराव (GR) पारित करून हिंदी ही राष्ट्रभाषा म्हणून स्वीकारली आहे. राज्य हिंदी साहित्य अकादमीची पुनर्रचना करण्यात आली आहे. या संदर्भात सरकारी आदेशात हिंदीचा राष्ट्रभाषा म्हणून उल्लेख करण्यात आला आहे. राज्याच्या सांस्कृतिक कार्य विभागाने राज्य हिंदी साहित्य अकादमीची पुनर्रचना केली आहे. या पुनर्रचनेबाबत जारी केलेल्या आदेशात 'हिंदी ही राष्ट्रभाषा असल्याने हिंदी साहित्याच्या प्रगतीसाठी राज्यात हिंदी साहित्य अकादमीची स्थापना करण्यात आली आहे,' असे लिहिले आहे. हेही वाचा Politics: महाराष्ट्रातील जनतेचा शिवसेनेवरील विश्वास उडाला आहे, भाजप आमदाराचे वक्तव्य

हिंदी साहित्य अकादमीचे अध्यक्ष सांस्कृतिक कार्य मंत्री आहेत. सांस्कृतिक कार्य सचिव हे त्याचे सदस्य असून महाराष्ट्र राज्य हिंदी साहित्य अकादमीचे सहसंचालक या समितीचे सहसचिव आहेत. डॉ. शीतला प्रसाद दुबे या समितीच्या कार्यकारी अध्यक्षा असून त्यांच्यासह हिंदी साहित्य आणि अनुवाद क्षेत्रातील 28 तज्ज्ञांचा समितीमध्ये अशासकीय सदस्य म्हणून समावेश करण्यात आला आहे.

याची खिल्ली उडवत शरद पवार यांच्या पक्षाचे राष्ट्रवादीचे नेते आणि आमदार जितेंद्र आव्हाड यांनी 'हिंदी राष्ट्रभाषा नाही हे महाराष्ट्रातील शिंदे-फडणवीस सरकारला माहीतही नाही,' अशी प्रतिक्रिया दिली आहे. राज ठाकरे यांच्या पक्षाचे मनसे नेते अनिल शिदोरे म्हणाले, 'हिंदी राष्ट्रभाषा कधीपासून झाली? आपल्या माहितीनुसार, इंग्रजीसह हिंदी ही अधिकृत व्यवहाराची भाषा आहे, ती सरकारी कामाची भाषा आहे. आमची समज चुकीची असेल तर उघड करा.

भारतीय राज्यघटनेबद्दल बोलताना हिंदी ही राष्ट्रभाषा नाही. संविधानानुसार भारतातील सर्व भाषांचा दर्जा समान आहे. कोणत्याही एका भाषेला विशेष दर्जा दिलेला नाही. 1952 मध्ये इंग्रजीप्रमाणे हिंदी ही अधिकृत भाषा म्हणून स्वीकारली गेली. यानंतर देशातील अनेक भागातून इंग्रजीऐवजी हिंदीची मागणी करण्यात आली. परंतु, उत्तर म्हणून 1972 साली हिंदी आणि इंग्रजी या एकत्रितपणे अधिकृत कामकाजाची भाषा असेल, असे स्पष्ट करण्यात आले. हेही वाचा State Government Decision- कोविड काळात सेवा देणाऱ्या कर्मचाऱ्यांसाठी आरोग्य भरतीवेळी गुणांकन कार्यपद्धती ठरवणार- राज्य सरकारचा निर्णय

हिंदीला इंग्रजीच्या वर ठेवण्याची मागणी फेटाळण्यात आली, पण गोंधळ झाल्यास इंग्रजीत लिहिलेली तथ्ये मूळ मानली जातील आणि ती मूळ व प्रमाणभूत मानली जातील आणि त्याचे हिंदीत भाषांतर सादर केले जाईल, असेही स्पष्ट करण्यात आले.