Ganga Aarti at Haridwar (Photo Credits: Wikimedia Commons)

प्राचीन काळापासून गंगा नदीला (Ganga River) श्रद्धेचे प्रतीक मानले जाते. असे म्हणतात की, गंगेत स्नान केल्याने पाप धुतले जातात आणि व्यक्ती पवित्र होतो. दरवर्षी मोठ्या संख्येने लोक गंगेत स्नान करण्यासाठी हरिद्वारला जातात. सणांच्या काळात हर की पौरी येथे मोठी गर्दी पाहायला मिळते. नुकताच उत्तराखंड प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने एक अहवाल जारी केला असून, त्यानुसार गंगेचे पाणी प्रदूषित झाले आहे. अहवालानुसार गंगेचे पाणी फक्त आंघोळीसाठी योग्य असून ते पिण्यास योग्य नाही. उत्तराखंडमधील गंगा नदीचे पाणी स्नानासाठी किंवा पिण्यासाठी योग्य आहे की नाही, याबाबत प्रदूषण नियंत्रण मंडळाकडून मोठा दावा करण्यात आला आहे.

मंडळाचे प्रादेशिक अधिकारी राजेंद्र सिंह यांनी सांगितले की, गंगेचे पाणी ब श्रेणीचे असून ते स्नानासाठी पूर्णपणे योग्य आहे. याची चाचणी घेण्यासाठी पाण्याची गुणवत्ता तपासली गेली, त्यानंतर गंगेचे पाणी बी श्रेणीत ठेवण्यात आले आहे. यासंदर्भात माहिती देताना राजेंद्र सिंह म्हणाले की, बोर्डाने हरिद्वारमधील गंगाजलाची गुणवत्ता मोजण्यासाठी 8 स्थानके निश्चित केली आहेत. त्याच मोजमापानुसार आपण पाण्याच्या गुणवत्तेचे विश्लेषण करतो.

यामध्ये सर्वप्रथम आपण बिंदू घाट, नंतर हर की पैडी, नंतर ऋषीकुलमधील बाला कुमारी मंदिर आणि शेवटी मंडळाच्या सीमेपर्यंत, एकूण आठ पॉइंट्स आहेत. जिथे पाण्याची गुणवत्ता तपासली जाते. या तपासणीत गंगाजलाच्या गुणवत्तेसाठी केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने नदीचे पाणी A, B, C, D आणि E या पाच श्रेणींमध्ये विभागले आहे.

हरिद्वारमधील गंगा नदीचे पाणी स्नानासाठी योग्य-

इथल्या गंगेच्या पाण्याची गुणवत्ता ‘ब’ श्रेणीत आढळून आली आहे. पॅरामीटर्सवर  बी म्हणजे ते आंघोळीसाठी योग्य आहे, मात्र पिण्यासाठी योग्य नाही. पाणी कोणत्या श्रेणीत ठेवायचे हे चार घटकांच्या आधारे ठरवण्यात आले आहे. ज्यामध्ये पीएच पातळी, विरघळलेला ऑक्सिजन, जैविक ऑक्सिजनची मागणी आणि एकूण कोलिफॉर्म बॅक्टेरिया यांचा समावेश होतो. या चार मापदंडांच्या आधारे गंगेचे पाणी ब वर्गात ठेवण्यात आले आहे. (हेही वाचा: High-Risk Food Category: पॅकेजमध्ये उपलब्ध असलेले पाणी, तसेच मिनरल वॉटर ठरू शाकारे आरोग्यासाठी धोकादायक; FSSAI ने ठेवले उच्च जोखीम श्रेणीत)

मोठी गोष्ट म्हणजे गेल्या पाच-सहा वर्षांपासून गंगेचे पाणी सातत्याने बी श्रेणीत आहे. मात्र, ब वर्गातील पाणी पिण्यासाठी असुरक्षित असल्याने हे पाणी पिता येत नाही. दरम्यान, गंगेचे पाणी शुद्ध करण्यासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारांनी संयुक्तपणे काही योजना आखल्या आहेत. मंडळाच्या म्हणण्यानुसार, गेल्या 5 वर्षांत गंगाजलाची स्थिती बऱ्याच प्रमाणात सुधारली आहे. प्रदूषणही कमी झाले आहे. अहवालानुसार, गंगेच्या पाण्यात कॉलीफॉर्म 120 एमपीएनवर पोहोचला आहे. म्हणजे हे पाणी अजून पिण्यायोग्य नाही.