Nirmala Sitharaman | (Photo Credit - X/ANI)

केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण (Nirmala Sitharaman) शनिवारी सकाळी 11वाजता लोकसभेत 2025 चा केंद्रीय अर्थसंकल्प (Union Budget 2025) सादर करणार आहेत. तत्पूर्वी त्या नॉर्थ ब्लॉकहून राष्ट्रपती भवनाकडे रवाना झाल्या. या वेळी त्यांच्या सोबत केंद्रीय अर्थराज्यमंत्री पंकज चौधरी, मुख्य आर्थिक सल्लागार डॉ. व्ही. अनंत नागेश्वरन आणि अर्थ मंत्रालयाचे वरिष्ठ अधिकारी होते. अर्थमंत्र्यांकडे त्यांच्याकडे त्यांचा ट्रेडमार्क 'बहि-खाता' आहे, जो लाल रंगाच्या कापडात गुंडाळलेला आहे आणि त्यावर सोनेरी रंगाचे राष्ट्रीय चिन्ह कोरलेले आहे. सीतारमण या पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील एनडीए सरकारमध्ये सलग आठव्या अर्थसंकल्प सादरीकर करत आहेत. या वेळी त्यांच्या भाषणात सरकारच्या राजकोषीय धोरणे, महसूल-व्यय अंदाज, कर धोरणे आणि प्रमुख आर्थिक सुधारणांची रूपरेषा मांडली जाण्याची शक्यता आहे.

आर्थिक सर्वेक्षणातून भारताच्या वाढीच्या क्षमतेवर प्रकाश

अर्थसंकल्प सादरीकरणाच्या एक दिवस आधी, आर्थिक सर्वेक्षणात 2025-26 या आर्थिक वर्षासाठी भारताचा जीडीपी वाढ (India GDP Growth) 6/3% ते 6.8% दरम्यान राहण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला होता. अहवालात असे म्हटले आहे की स्थिर बाह्य खाते, राजकोषीय एकत्रीकरण आणि मजबूत खाजगी वापर यासह मजबूत आर्थिक मूलभूत घटक विकासाला चालना देत आहेत. उत्पादकता, नवोपक्रम आणि जागतिक स्पर्धात्मकता वाढविण्यासाठी उद्दिष्ट असलेले प्रमुख सरकारी उपक्रम संशोधन आणि विकास (आर अँड डी), सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग (एमएसएमई) आणि भांडवली वस्तूंना चालना देण्यावर लक्ष केंद्रित करतात. भारताची आर्थिक मूलभूत घटक मजबूत आहेत, कॅलिब्रेटेड राजकोषीय एकत्रीकरण आणि मजबूत खाजगी वापर स्थिर वाढीला पाठिंबा देत आहे, असेही सर्वेक्षणात नमूद केले आहे. अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन आज अर्थसंकल्पात काय मांडतात याबाबत उत्सुकता आहे.  (हेही वाचा, Nirmala Sitharaman यांनी सादर केला Economic Survey 2025; जीडीपी 6.3% ते 6.8% राहण्याचा अंदाज)

चलनवाढ आणि जागतिक बाजारातील ट्रेंड

भाज्यांच्या किमतींमध्ये हंगामी घट आणि खरीप हंगामाच्या आगमनामुळे आर्थिक वर्ष 2025 च्या चौथ्या तिमाहीत अन्न महागाई कमी होण्याची अपेक्षा आहे. दरम्यान, आर्थिक वर्ष 2026 च्या सुरुवातीला चांगले रब्बी उत्पादन अन्नधान्याच्या किमती स्थिर करण्यास मदत करेल अशी अपेक्षा आहे. तथापि, तज्ञांनी इशारा दिला आहे की अप्रत्याशित हवामान परिस्थिती आणि वाढत्या जागतिक कृषी किमती महागाईचे धोके निर्माण करू शकतात.

भारताचा मजबूत परकीय चलन साठा

भारताचा परकीय चलन साठा लवचिक राहिला आहे, जो बाह्य कर्जाच्या 90% व्यापतो आणि दहा महिन्यांपेक्षा जास्त आयात कव्हर प्रदान करतो. जानेवारी 2024 मध्ये 616.7 अब्ज डॉलर्सवरून सप्टेंबर 2024मध्ये704.9 अब्ज डॉलर्सपर्यंत साठा चढ-उतार झाला, त्यानंतर 3 जानेवारी 2025 रोजी तो 634.6 अब्ज डॉलर्सवर स्थिर झाला. स्थिर भांडवली प्रवाहाने भारताची बाह्य आर्थिक स्थिती मजबूत करण्यात आणि समष्टिगत आर्थिक स्थिरता सुनिश्चित करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.

अर्थमंत्री आणि त्यांचा ट्रेडमार्क वही खाता

आर्थिक सर्वेक्षणात औपचारिक रोजगारात उल्लेखनीय वाढ देखील अधोरेखित करण्यात आली आहे. निव्वळ कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संघटनेचे (EPFO) सदस्यत्व आर्थिक वर्ष 19मध्ये 61 लाखांवरून आर्थिक वर्ष 24 मध्ये 131 लाख झाले आहे, जे रोजगार निर्मिती आणि कामगार सहभागात लक्षणीय वाढ दर्शवते.

केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025 मध्ये प्रमुख वित्तीय धोरणात्मक उपाययोजना सादर होण्याची अपेक्षा असल्याने, बाजार विश्लेषक आणि उद्योग भागधारक येत्या वर्षासाठी भारताच्या आर्थिक मार्गाला आकार देऊ शकणाऱ्या सीतारमण यांच्या घोषणांची उत्सुकतेने वाट पाहत आहेत.