Bharatiya Bhasha Pustak Scheme | (Photo Credits: Archived, edited, symbolic images)

समावेशक आणि तंत्रज्ञान-चालित शिक्षणाकडे मोठ्या प्रमाणात वाटचाल करताना, केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025 (Union Budget 2025) मध्ये केंद्रीय मंत्री निर्मला सीतारमण यांनी भारतीय भाषा पुस्तक योजना (Bharatiya Bhasha Pustak Scheme) सुरू करण्याची घोषणा केली. शालेय आणि उच्च शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी अनेक भारतीय भाषांमधील (Indian Languages) डिजिटल स्वरूपातील पाठ्यपुस्तके आणि शिक्षण साहित्य (Digital Learning) प्रदान करणे हा या उपक्रमाचा उद्देश आहे. ही योजना शिक्षण संसाधने अधिकाधिक उपलब्ध करून देण्यासाठी डिझाइन केली आहे. ती सुलभ, डिजिटल शिक्षण प्लॅटफॉर्मचा वापर करून विद्यार्थ्यांना त्यांच्या मातृभाषेत शिक्षण घेण्यास सक्षम बनवते. हे पाऊल शिक्षणात तंत्रज्ञानाचा समावेश करण्याच्या आणि देशभरात भाषिक विविधतेला प्रोत्साहन देण्याच्या सरकारच्या व्यापक धोरणाशी (Education Policy) सुसंगत आहे.

भारतीय भाषा पुस्तक योजनेचे प्रमुख घटक

डिजिटल शिक्षण संसाधने: या उपक्रमाद्वारे विविध भारतीय भाषांमधील पाठ्यपुस्तके आणि अभ्यास साहित्य डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध करून दिले जाईल, ज्यामुळे देशभरातील विद्यार्थ्यांना अधिकाधिक माहिती उपलब्ध होईल. (हेही वाचा, Union Budget 2025: केंद्रीय अर्थसंकल्पात Artificial Intelligence वर अधिक भर, 500 कोटी रुपयांची तरतूद, स्थापन करणार तीन AI Centres of Excellence)

प्रादेशिक भाषा शिक्षण वाढवणे: प्रादेशिक भाषांमध्ये शैक्षणिक सामग्री उपलब्ध करून देऊन, या योजनेचा उद्देश शिक्षणातील भाषेतील अडथळे दूर करणे आणि आकलन सुधारणे आहे.

शिक्षणात तंत्रज्ञानाचे एकत्रीकरण: हा उपक्रम शाळा आणि विद्यापीठे यांमधून शिक्षणाचे आधुनिकीकरण आणि डिजिटल शिक्षण सुलभ करण्याच्या सरकारच्या मोठ्या योजनेचा एक भाग आहे. (हेही वाचा, Insurance Coverage For Gig Workers: आता वस्तू किंवा अन्न घरपोच डिलिव्हरी करणाऱ्यांना मिळणार विमा संरक्षण; अर्थमंत्र्यांनी अर्थसंकल्पात केली विशेष घोषणा)

2025 च्या अर्थसंकल्पात शिक्षण-केंद्रित घोषणा

तरुणांसाठी उच्च शिक्षण आणि कौशल्य विकास वाढविण्यासाठी अर्थसंकल्पात अनेक उपाययोजना देखील सादर केल्या आहेत, ज्यात खालील बाबींचा समावेश आहे:

आयआयटी पायाभूत सुविधांचा विस्तार: 2014 नंतर स्थापन झालेल्या पाच आयआयटींमध्ये अतिरिक्त 6,500 विद्यार्थी आणि लोकांना सामावून घेण्यासाठी पायाभूत सुविधांचा विस्तार केला जाईल.

वैद्यकीय शिक्षणात वाढ: सरकारने येत्या वर्षात 10,000 नवीन वैद्यकीय जागा जोडण्याची योजना जाहीर केली आहे, पुढील पाच वर्षांत 75,000 जागा जोडण्याचे दीर्घकालीन उद्दिष्ट आहे.

शिक्षणात एआय: कृत्रिम बुद्धिमत्तेसाठी उत्कृष्टतेचे केंद्र शिक्षण व्यवस्थेत एआय-आधारित शिक्षण साधने समाविष्ट करण्यासाठी 500 कोटी रुपयांच्या गुंतवणुकीतून शिक्षण स्थापन केले जाईल.

ASMITA उपक्रम: भाषा-आधारित शिक्षणाला बळकटी देणे

भारतीय भाषा पुस्तक योजना ही ASMITA (अनुवाद आणि शैक्षणिक लेखनाद्वारे भारतीय भाषांमध्ये अभ्यास साहित्य वाढवणे) उपक्रमावर आधारित आहे, जो जुलै 2024 मध्ये शिक्षण मंत्रालय आणि विद्यापीठ अनुदान आयोग (UGC) यांनी सुरू केला होता. पुढील पाच वर्षांत 22 भारतीय भाषांमध्ये 22,000 पुस्तके विकसित करण्याचे एस्मिता यांचे उद्दिष्ट आहे, ज्यामुळे प्रादेशिक भाषांमधील दर्जेदार शैक्षणिक संसाधने सुनिश्चित होतील.

भाषा या उपक्रमांतर्गत, यूजीसी, भारतीय भाषा समितीच्या सहकार्याने, शैक्षणिक सामग्रीचे भाषांतर करण्यावर आणि भारतीय भाषेत मूळ लेखनाला प्रोत्साहन देण्यावर लक्ष केंद्रित करत आहे. या उपक्रमांच्या एकत्रित प्रयत्नांमुळे भारतात भाषा-आधारित शिक्षणात लक्षणीय सुधारणा होण्याची अपेक्षा आहे.

दरम्यान, भारतीय भाषा पुस्तक योजना सुरू करून, सरकार शिक्षण सुलभ आणि समावेशक बनवण्याच्या आपल्या वचनबद्धतेला बळकटी देत ​​आहे. डिजिटल शिक्षण आणि प्रादेशिक शिक्षणाला प्रोत्साहन देऊन भाषांमध्ये, हा उपक्रम लाखो विद्यार्थ्यांना फायदा देण्यासाठी आणि भारताची शैक्षणिक परिसंस्था मजबूत करण्यासाठी सज्ज असल्याचे केंद्र सरकार सांगते.