Summer Temperature | (Photo credit: archived, edited, representative image)

भारतीय हवामान विभागाने (IMD Weather Forecast) येत्या काही महिन्यांत देशभरात सामान्यपेक्षा जास्त तापमान राहील, असा अंदाज व्यक्त करत उष्णतेच्या लाटेचा इशारा जारी केला आहे. त्यामुळे यंदाचा उन्हाळा (Summer Temperature) अधिक तापलेला असेल असेच आयएमडी (IMD Weather Forecast) सूचवू पाहात आहे. ताज्या वृत्तानुसार, एप्रिल ते जून दरम्यान भारतात सहा ते दहा दिवस उष्णतेची लाट (Heatwave Alert) पाहायला मिळू शकते. तर काही प्रदेशांमध्ये जूनमध्ये 11 उष्णतेच्या लाटेचे दिवस पाहायला मिळतील. खास करुन संबंध देशभरातच उष्णता वाढणार असून, काही राज्यांना विशेष काळजी घेण्याची शक्यता आहे. कारण या राज्यांमध्ये तापमान सर्वोच्च पारा गाठण्याची शक्यता आहे.

कोणत्या राज्यांना उष्णतेचा सर्वाधिक फटका?

सर्वसाधारणपणे देशातील आजवरचे ऋतुमान पाहता, जे परंपरेने चालत आले आहे, भारतातील काही भागांमध्ये एप्रिल ते जून या कालावधीत चार ते सात दिवस उष्णतेच्या लाटेचा अनुभव येतो. दरम्यान, यंदाचे वर्ष या ऋतुमान परंपरेस काहीसे वेगळे ठरण्याची शक्यता आहे., यावर्षी अधिक उष्णता असणआऱ्या राज्यांची संख्या लक्षणीयरीत्या जास्त असण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामध्ये पूर्व-मध्य राज्ये सर्वात जास्त प्रभावित आहेत. अति उष्णतेचा फटका बसण्याची शक्यता असलेल्या राज्यांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

आयएमडी उष्णतेच्या लाटेची व्याख्या मैदानी भागात 40°C पेक्षा जास्त आणि सामान्यपेक्षा 4.5°C ते 6.5°C जास्त असताना करते. जेव्हा तापमान सामान्य पातळीपेक्षा 6.5°C पेक्षा जास्त असते तेव्हा तीव्र उष्णतेची लाट येते.

वाढत्या तापमानाचा हवामान बदलाशी अधिक संबंध

मार्च 2024 मध्ये आधीच सरासरी तापमान दीर्घकालीन सरासरीपेक्षा (LPA) 0.78°C जास्त नोंदवले गेले आहे, जे वाढत्या उष्णतेच्या पातळीचा ट्रेंड दर्शवते. आयएमडीचे महासंचालक डॉ. मृत्युंजय महापात्रा यांनी वाढत्या तापमानाला खालील कारणांमुळे जबाबदार धरले आहे:

  • या हंगामात कमकुवत पश्चिमी भागात वाईट स्थिती

  • जागतिक तापमानवाढ आणि हवामान बदलाचा परिणाम

  • 10 ते 18 मार्च दरम्यान देशात आधीच उष्णतेच्या लाटेचा अनुभव आला आहे, जेव्हा अनेक राज्यांमध्ये तापमान 40 अंश सेल्सिअस ओलांडले.

इतक्यात दिलासा नाही: एप्रिल तापलेलाच राहील

आयएमडीच्या ताज्या अंदाजानुसार एप्रिलमध्ये दिवस आणि रात्रीचे तापमान सामान्यपेक्षा जास्त राहील. सहसा एप्रिलमध्ये एक ते तीन उष्णतेच्या लाटेचे दिवस असतात, परंतु यावर्षी ही संख्या तीन ते सहा पर्यंत वाढू शकते. 10 एप्रिलपर्यंत तापमाण घटनेची कोणतीही चिन्हे नाहीत.

मान्सूनचा अंदाज: पावसावर एल निनोचा परिणाम नाही

सकारात्मक बाब म्हणजे, आयएमडीने भारतातील मान्सून हंगामावर एल निनोचा परिणाम होण्याची शक्यता नाकारली आहे. थंडीच्या काही कालावधीनंतर, विषुववृत्तीय प्रशांत महासागरावरील समुद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान सूचित करते की एप्रिल ते जून दरम्यान परिस्थिती तटस्थ राहील.

तथापि, मार्चमध्ये भारतात पावसाची कमतरता 32.6% होती, नेहमीच्या चार ते पाच ऐवजी फक्त दोन सक्रिय पश्चिमी विक्षोभ आले. आयएमडीला एप्रिलमध्ये सामान्य पाऊस पडण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे काही प्रदेशांमध्ये काही प्रमाणात दिलासा मिळू शकेल.

उष्णतेच्या लाटेचा धोका आणि खबरदारी

उष्णतेच्या लाटांची वाढती वारंवारता आणि तीव्रता गंभीर आरोग्य धोके निर्माण करते, विशेषतः असुरक्षित लोकसंख्येसाठी. तज्ञ सल्ला देतात:

  • हायड्रेटेड राहा आणि थेट सूर्यप्रकाश जाणे टाळणे

  • एअर कंडिशनिंग किंवा पंखे यांसारख्या थंड उपायांचा वापर करणे

दुपारच्या वेळी अति उष्णतेच्या घटना वारंवार होत असल्याने, भारताला हवामान बदलाशी जुळवून घेण्याच्या वाढत्या आव्हानांना तोंड द्यावे लागत आहे. देश आणखी एका कडक उन्हाळ्याची तयारी करत असताना प्रशासकीय अधिकारी नागरिकांना आवश्यक ती खबरदारी घेण्याचे आवाहन करत आहेत.