Lake Evaporation | (Photo Credits: pixabay)

उन्हाळा प्रचंड वाढला (Summer 2025) आहे. तापमान हळूहळू वाढत असले तरी, वातावरणातील आर्द्रता घटल्याने उष्णतेच्या झळा जाणवत आहेत. अशातच मुंबई शहरासमोर पाण्याचा प्रश्न बिकट होत चालला आहे. राज्याच्या राजधानीचे शहर असलेल्या या शहराला पाणीपुरवठा करणारे स्वतंत्र तलाव असले आणि त्यानुसार प्रशासन पाण्याचे नियोजन करत असले तरी, एक भलतीच समस्या ओढावली आहे. जी नैसर्गिक आहे. मुंबई शहरास पाणीपुरवठा (Water Supply) करणाऱ्या तलावांमध्ये असलेले पाण्याचे बाष्पीभवन (Lake Evaporation) होत असल्याने पाणीपातळी (Mumbai Water Levels) झपाट्याने घटत (Mumbai Water Levels) आहे. त्यामुळे यंदाचा उन्हाळा काढायचा कसा? असा प्रश्न पाणीपूरवठा विभागासमोर उभे ठाकले आहे. या पार्श्वभूमीवर बीएमसीने तातडीने हालचाली सुरु केल्या असून, उपाययोजनांसाठी राज्य सरकारकडे मदत मागितली आहे. दरम्यान, तलावातील पाण्याचे बाष्पीभवन गेल्या दोन वर्षांपेक्षा जास्त वाढत आहे. सध्या वाढ कमी असली तरी, तापमान जास्त राहिल्यास मे महिन्यापर्यंत परिस्थिती आणखी बिकट होऊ शकते असा इशारा महानगरपालिका अधिकाऱ्यांनी दिला आहे.

सहा दिवसांत पाणीपातळीत 2.21 % घट

बृहन्मुंबई महानगरपालिका (बीएमसी) ने दिलेल्या माहिती नुसार, गेल्या सहा दिवसांत तलावांच्या पातळीत 2.21 % घट झाली आहे - 2024 मध्ये याच कालावधीत झालेल्या 2.19% घट आणि 2023 मध्ये झालेल्या 2.1 % घटपेक्षा किंचित जास्त. 2023 च्या तुलनेत, शहराचा सध्याचा पाणीसाठा 0.11 % कमी झाला आहे आणि मागील वर्षाच्या तुलनेत 0.02% कमी आहे. (हेही वाचा, Pune Temperature: पुण्यात आत्तापर्यंतच्या उच्चांकी तापमानाची नोंद; लोहगावमध्ये पारा 42.7 अंश सेल्सिअस; कोरेगाव पार्क, पाषाण, चिंचवडमध्येही नागरिक हैराण)

जलविद्युत विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी पुष्टी केली की 'या वर्षी तीव्र उन्हामुळे बाष्पीभवनामुळे पाणी पातळी आणखी घटण्याची शक्यता आहे.' तथापि, त्यांनी असे म्हटले आहे की हा बदल सध्या तरी 'अत्यंत किरकोळ' आहे. जलविद्युत अभियंता पुरुषोत्तम मालवडे यांनी मिड डेशी बोलताना सांगितले की, 'जुलै अखेरपर्यंत पुरवठा सुनिश्चित करण्यासाठी आम्ही राज्य सरकारला त्यांच्या राखीव साठ्यातून पाणी सोडण्याची विनंती केली आहे.' बीएमसीने अप्पर वैतरणा धरणातून 68,000 दशलक्ष लिटर आणि भातसा धरणातून 1.13 लाख दशलक्ष लिटर पाणी मागितले आहे - दोन्ही महाराष्ट्र राज्य सरकारद्वारे व्यवस्थापित केले जातात.

सध्या, मुंबईचा पाणीसाठा 4,75,494 दशलक्ष लिटर आहे, जो एकूण 14,47,363 दशलक्ष लिटर साठवण क्षमतेच्या 32.85% आहे. त्या तुलनेत, गेल्या वर्षी याच दिवशी 3, 96, 327 दशलक्ष लिटर (27.38%) पाणीसाठा होता आणि 2023 मध्ये तो 4,86,563 दशलक्ष लिटर (33.62%) होता.

2 एप्रिल रोजी (गेल्या तीन वर्षात) पाणीसाठ्याची तुलना:

2025: 5,07,445 दशलक्ष लिटर (35.06%)

2024: 4,27,981 दशलक्ष लिटर (29.57%)

2023: 5,16,945 दशलक्ष लिटर (35.72%)

टँकर संपामुळे पिण्यायोग्य नसलेला पाणीपुरवठा विस्कळीत?

दरम्यान, बाष्पीभवनामुळे मुंबईस पाणीपुरवठा करणाऱ्या धरणांतील पाणिसाठी घटत असताना, दुसऱ्या बाजूला मुंबई वॉटर टँकर असोसिएशन संपाची घोषणा केली आहे. त्यामुळे पिण्याच्या पाण्यासोबतच पिण्यायोग्य नसलेल्या पाण्याचा पुरवठाही विस्कळीत होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. केंद्रीय भूजल प्राधिकरणाने घेतलेल्या परवाना निर्णयांना प्रतिसाद म्हणून हे आंदोलन करण्यात आले आहे.

असोसिएशनचे प्रवक्ते अंकुर शर्मा यांच्या मते, या संपामुळे दररोज 150 ते 200 दशलक्ष लिटर पिण्यायोग्य नसलेले पाणी खंडित होऊ शकते. हे टँकर व्यावसायिक संकुले, बांधकाम स्थळे आणि सागरी संपर्क आणि रस्ते काँक्रीटीकरण यासारख्या सार्वजनिक पायाभूत सुविधा प्रकल्पांना सेवा देतात. पुरवठा थांबविल्याने खाजगी आणि सरकारी दोन्ही कामांमध्ये व्यत्यय येईल, असा इशारा त्यांनी दिला.

दरम्यान, उन्हाळा तीव्र होत असताना, बीएमसीचे अधिकारी रहिवाशांना अधिकृत माध्यमांद्वारे अपडेट राहण्याचे आणि पाण्याचा काटकसरीने वापर करण्याचे आवाहन करतात. संभाव्य टंचाई आणि औद्योगिक व्यत्यय क्षितिजावर असल्याने, येत्या काही महिन्यांत पाण्याचे संवर्धन आणि तयारी महत्त्वाची आहे.