Blackbucks | (Photo Credits: pixabay)

मुंबईतील प्रतिष्ठित वीरमाता जिजाबाई भोसले वनस्पती उद्यान (Veermata Jijabai Bhosale Udyan) आणि प्राणीसंग्रहालय, जे भायखळा प्राणीसंग्रहालय म्हणून प्रसिद्ध आहे. या प्राणीसंग्रहालयात दोन नवीन काळवीटांचे (Blackbucks at Byculla Zoo) जोरदार स्वागत झाले आहे. हे काळवीट (Blackbucks) काही दिवसांपूर्वी म्हणजेच 3 एप्रिल रोजी पुणे येथील राजीव गांधी प्राणीसंग्रहालयातून आणण्यात आले. दरम्यान, हे काळवीट अद्याप पर्यटकांना पाहण्यासाठी उपलब्ध नाहीत. सध्या ते अनिवार्य क्वारंटाइन कालावधीत आहेत.

काळवीट प्रोटोकॉलनुसार क्वारंटाइन

बृहन्मुंबई महानगरपालिकेच्या (बीएमसी) अधिकाऱ्याने भायकळा प्राणीसंग्रहालयात आणलेल्या नव्या प्राण्यांबाबत दुजोरा देत म्हटले आहे की, नियमित प्रोटोकॉलनुसार प्राण्यांना क्वारंटाइन करण्यात आले आहे. यामुळे त्यांना नवीन वातावरणाशी जुळवून घेता येते आणि ते रोगमुक्त असल्याची खात्री होते. पशुवैद्यकांनी परवानगी दिल्यानंतर, त्यांना जनतेसमोर आणले जाईल.

नवे प्राणी कायद्यान्वये संरक्षित

भायखळा प्राणीसंग्रहालयात सध्या कोणत्याही प्रजातीचे घर नाही म्हणून काळवीटांची भर पडणे महत्त्वाचे आहे. पूर्वी प्राणीसंग्रहालयात ठेवलेले अनेक काळवीट वृद्धापकाळाने मरण पावले होते आणि चालू नूतनीकरणाच्या कामांदरम्यान कोणतेही नवीन प्राणी आणण्यात आले नव्हते. वर्षांपूर्वी, प्राणीसंग्रहालयात 40 हून अधिक काळवीट होते. काळवीट कुटुंबातील ही प्रजाती वन्यजीव संरक्षण कायदा, 1972 च्या अनुसूची 1 अंतर्गत संरक्षित आहे.

भायखळा प्राणीसंग्रहालयाची लोकप्रियता आणि महसूल

1861 मध्ये स्थापन झालेल्या भारतातील सर्वात जुन्या प्राणीसंग्रहालयांपैकी एक असलेल्या भायखळा प्राणीसंग्रहालयात अजूनही मोठी गर्दी होत आहे. 2023-24 च्या आर्थिक वर्षात, प्राणीसंग्रहालयाने अंदाजे 29 लाख अभ्यागतांना आकर्षित केले आणि सुमारे 11.5 कोटी रुपयांचे उत्पन्न मिळवले. 53 एकरच्या या प्राणीसंग्रहालयात हत्ती, मगरी, पाणघोडे, माकडे, हरण, सरपटणारे प्राणी, पक्षी आणि अगदी पेंग्विनसह सुमारे 335 प्राणी आहेत.

प्राणीसंग्रहालय विस्तार प्रकल्प पुन्हा मार्गावर

प्राण्यांच्या संख्येत वाढ करण्याबरोबरच, बीएमसी आता त्यांच्या रखडलेल्या प्राणीसंग्रहालय विस्तार प्रकल्पाला पुनरुज्जीवित करण्यासाठी सक्रियपणे काम करत आहे. विदेशी प्राण्यांच्या बंदोबस्तासाठी निविदा प्रक्रियेत कथित अनियमितता आणि कार्टेलायझेशनमुळे अलिकडच्या वर्षांत 10 एकरच्या लगतच्या भूखंडावर प्राणीसंग्रहालय विस्तारण्याच्या योजनांना अनेक विलंबांचा सामना करावा लागला आहे.

नव्या प्रयत्नात, महापालिकेने नवीन कुंपणासाठी डिझाइन आणि खर्चाचा अंदाज तयार करण्यासाठी सल्लागार नियुक्त करण्याचा निर्णय घेतला आहे. पुढील 45 दिवसांत निविदा प्रक्रिया सुरू होण्याची अपेक्षा आहे, असे अधिकाऱ्यांनी सांगितले. विस्तारीकरणात मफतलाल कंपाऊंडमधील सात एकर आणि पोद्दार क्षेत्रातील उर्वरित जागा समाविष्ट असेल. एकदा पूर्ण झाल्यानंतर, विकास प्राणीसंग्रहालयाच्या पायाभूत सुविधांमध्ये वाढ करेल आणि सुविधेत अधिक प्राण्यांच्या प्रजातींचा समावेश होण्याची अपेक्षा आहे.