Energy Drink (प्रातिनिधिक प्रतिमा)

भारतासह जगभरात एनर्जी ड्रिंक (Energy Drink) हे एक लोकप्रिय पेय आहे. यामध्ये कॅफिन, साखर आणि इतर उत्तेजक घटक असतात, जे शरीराला जलद ऊर्जा प्रदान करतात. याचा वापर थकवा, अशक्तपणा आणि आळस दूर करण्यासाठी केला जातो. मात्र अलीकडील संशोधनातून एनर्जी ड्रिंकबाबत धक्कादायक माहिती समोर आली आहे की, हे पेय कर्करोगासाठी (Blood Cancer) कारणीभूत ठरू शकते. नेचरमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार, रेड बुल सारख्या एनर्जी ड्रिंक्समध्ये मोठ्या प्रमाणात वापरला जाणारा टॉरिन (Taurine) हा घटक, हाडांच्या मज्जामध्ये विकसित होणाऱ्या ल्युकेमिया कर्करोगाच्या पेशींसाठी इंधन स्रोत म्हणून काम करू शकतो.

न्यूयॉर्कमधील संशोधकांनी ‘नेचर’ या वैज्ञानिक नियतकालिकेत प्रसिद्ध केलेल्या अभ्यासात असे दिसून आले आहे की, टॉरिनमुळे ल्युकेमिया पेशींची वाढ आणि प्रसार जलद होतो, ज्यामुळे रक्ताच्या कर्करोगाचा धोका वाढतो. या अभ्यासाने एनर्जी ड्रिंक्सच्या अतिवापराविषयी चिंता निर्माण केली आहे, आणि वैद्यकीय तज्ज्ञांनी ग्राहकांना याबाबत सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला दिला आहे.

अभ्यासाचा तपशील:

न्यूयॉर्कमधील रोचेस्टर विद्यापीठातील संशोधकांनी हा अभ्यास केला, ज्यामध्ये टॉरिन या अमिनो आम्लाचा ल्युकेमिया पेशींवर होणारा परिणाम तपासण्यात आला. टॉरिन हा एनर्जी ड्रिंक्समधील एक महत्त्वाचा घटक आहे, जो थकवा कमी करणे, लक्ष केंद्रित करणे आणि शारीरिक कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी वापरला जातो. हा घटक सामान्यतः मांस, मासे आणि काही पेयांमध्ये नैसर्गिकरित्या आढळतो, परंतु एनर्जी ड्रिंक्समध्ये त्याचे प्रमाण जास्त असते, विशेषतः 1000 ते 3000 मिलिग्रॅम प्रति कॅन.

अभ्यासात असे दिसून आले की, टॉरिन ल्युकेमिया पेशींना ग्लायकोलिसिस नावाच्या प्रक्रियेद्वारे ग्लुकोजचे ऊर्जेत रूपांतर करण्यास प्रोत्साहन देते, ज्यामुळे या पेशींची वाढ आणि प्रसार जलद होतो. संशोधकांनी प्राण्यांवरील प्रयोगात पाहिले की, ज्या प्राण्यांना टॉरिनचे उच्च डोस देण्यात आले, त्यांच्या अस्थिमज्जेत (बोन मॅरो) ल्युकेमिया पेशींची वाढ लक्षणीयरीत्या वाढली. याउलट, टॉरिनचे सेवन कमी केल्याने या पेशींची वाढ मंदावली. या निष्कर्षांमुळे संशोधकांनी टॉरिनच्या उच्च डोसबाबत सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला दिला आहे, विशेषतः ल्युकेमियाच्या रुग्णांसाठी किंवा ज्यांना रक्ताच्या कर्करोगाचा धोका आहे त्यांच्यासाठी.

टॉरिन आणि एनर्जी ड्रिंक्स:

टॉरिन हे एनर्जी ड्रिंक्समधील एक प्रमुख घटक आहे, आणि रेड बुल, मॉन्स्टर, सेल्सियस आणि रॉकस्टार यांसारख्या पेयांमध्ये ते मोठ्या प्रमाणात आढळते. उदाहरणार्थ, एका 250 मिली रेड बुल कॅनमध्ये सुमारे 1000 मिलिग्रॅम टॉरिन असते, तर 500 मिली मॉन्स्टर कॅनमध्ये 2000 मिलिग्रॅमपर्यंत टॉरिन असू शकते. याशिवाय, टॉरिनचा उपयोग काही पूरक आहार आणि किमोथेरपीच्या रुग्णांना दिल्या जाणाऱ्या औषधांमध्येही केला जातो, ज्यामुळे त्याचा व्यापक वापर चिंतेचा विषय बनला आहे.

हा अभ्यास समोर आल्यानंतर काही सोशल मिडिया वापरकर्त्यांनी एनर्जी ड्रिंक्समधील साखरेच्या उच्च प्रमाणावरही प्रश्न उपस्थित केले, जे कर्करोग पेशींच्या वाढीला चालना देऊ शकते. मात्र, संशोधकांनी स्पष्ट केले की, या अभ्यासात टॉरिनवर विशेष लक्ष केंद्रित केले गेले आहे, आणि साखरेच्या प्रभावाचा स्वतंत्रपणे अभ्यास करणे आवश्यक आहे.

संभाव्य परिणाम आणि खबरदारी:

या अभ्यासामुळे एनर्जी ड्रिंक्सच्या सुरक्षिततेबाबत मोठ्या प्रमाणावर चर्चा सुरू झाली आहे. वैद्यकीय तज्ज्ञांनी खबरदारी घेण्याचा सल्ला दिला आहे. ल्युकेमियाचे निदान झालेल्या रुग्णांनी किंवा कर्करोगाचा कौटुंबिक इतिहास असलेल्या व्यक्तींनी टॉरिनयुक्त पेये आणि पूरक आहार टाळावेत, आणि डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. एनर्जी ड्रिंक्सऐवजी नैसर्गिक पेये, जसे की नारळ पाणी, फळांचा रस किंवा ग्रीन टी, यांचा वापर करावा. या अभ्यासामुळे एनर्जी ड्रिंक उद्योगावरही दबाव वाढला आहे. काही तज्ज्ञांनी सुचवले आहे की, नियामक संस्थांनी टॉरिनच्या वापराबाबत मार्गदर्शक तत्त्वे जारी करावीत, आणि एनर्जी ड्रिंक्सवर आरोग्य चेतावणी लेबल्स लावावीत. (हेही वाचा: महिलांच्या शाम्पू, लोशन, बॉडी सोप मध्ये मोठ्या प्रमाणात कॅन्सर ला कारणीभूत केमिकल्स आढळली- अभ्यासातून समोर आला दावा)

दरम्यान, हा अभ्यास ल्युकेमियाच्या संशोधनात एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, कारण याद्वारे टॉरिन आणि कर्करोग पेशींच्या वाढीचा संबंध समोर आला आहे. हा अभ्यास प्राण्यांवर आधारित आहे, आणि मानवांवर त्याचा थेट परिणाम सिद्ध करण्यासाठी पुढील संशोधन आवश्यक आहे. याशिवाय, टॉरिनचे इतर फायदे, जसे की हृदयाच्या कार्यक्षमतेत सुधारणा आणि ऑक्सिडेटिव्ह तणाव कमी करणे, यांचाही विचार करणे आवश्यक आहे. एनर्जी ड्रिंक्सच्या अतिवापराबाबत यापूर्वीही चिंता व्यक्त करण्यात आल्या होत्या, विशेषतः त्यामुळे हृदयविकार, उच्च रक्तदाब आणि झोपेच्या समस्या उद्भवू शकतात.