Heart Attack | Representational Image (Photo Credits: Pixabay)

केंद्रीय आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने एका निवेदनात स्पष्ट केले की, कोविड-19 लसी (Covid-19 Vaccines) आणि भारतातील अचानक मृत्यू (Sudden Deaths) यांच्यात कोणताही थेट संबंध नाही. भारतीय वैद्यकीय संशोधन परिषद (ICMR) आणि राष्ट्रीय रोग नियंत्रण केंद्र (NCDC) यांनी केलेल्या सखोल अभ्यासातून हे निष्कर्ष समोर आले आहेत. या अभ्यासांनी पुष्टी केली आहे की, भारतात वापरल्या जाणाऱ्या कोविड-19 लसी सुरक्षित आणि प्रभावी आहेत, आणि त्यांच्यामुळे गंभीर दुष्परिणाम होण्याचे प्रमाण अत्यंत कमी आहे.

विशेषतः, 18 ते 45 वयोगटातील तरुणांमधील अचानक मृत्यूंची कारणे शोधण्यासाठी दोन स्वतंत्र अभ्यास करण्यात आले, ज्यामध्ये अनुवांशिकता, जीवनशैली, पूर्वीचे आजार आणि कोविड नंतरच्या गुंतागुंती यासारख्या कारणांचा समावेश आहे, परंतु लसींचा यात कोणताही दोष नाही.

कोविड-19 साथीच्या रोगानंतर, विशेषतः 2021 आणि 2023 दरम्यान, भारतात अनेक तरुणांमध्ये हृदयविकाराच्या झटक्यांमुळे अचानक मृत्यू झाल्याच्या बातम्या समोर आल्या. काहींनी या मृत्यूंचा संबंध कोविड-19 लसींशी जोडला, ज्यामुळे जनतेत संभ्रम आणि लस घेण्याबाबत संकोच निर्माण झाला. या दाव्यांची सत्यता तपासण्यासाठी, आयसीएमआर आणि एनसीडीसी यांनी दोन स्वतंत्र अभ्यास हाती घेतले. या अभ्यासांनी लसींच्या सुरक्षिततेची पुष्टी केली आणि अचानक मृत्यूंची कारणे इतर घटकांशी जोडली गेली.

कर्नाटकचे मुख्यमंत्री सिद्धरामय्या यांनी 1 जुलै 2025 रोजी हसन जिल्ह्यातील हृदयविकाराच्या मृत्यूंना लसींची ‘घाईघाईने मंजुरी’ कारणीभूत असल्याचा दावा केला होता. या दाव्याला प्रत्युत्तर देताना, केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाने वैज्ञानिक पुराव्यांवर आधारित निवेदन जारी केले. आयसीएमआरच्या नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ एपिडेमियोलॉजी (NIE) ने मे ते ऑगस्ट 2023 दरम्यान 19 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमधील 47 तृतीयक रुग्णालयांमध्ये ‘18 ते 45 वर्षे वयोगटातील प्रौढांमधील अचानक मृत्यूंशी संबंधित घटक’, या नावाचा एक बहुकेंद्रित केस-नियंत्रण अभ्यास केला. या अभ्यासातून असे दिसून आले की, कोविड-19 लसीकरणामुळे अचानक मृत्यूचा धोका वाढत नाही. उलट, मृत्यूंची कारणे अनुवांशिक बदल, धूम्रपान, जास्त मद्यपान, औषधांचा गैरवापर आणि तीव्र शारीरिक श्रम यांच्याशी संबंधित होती. याशिवाय, कोविड-19 मुळे झालेल्या गुंतागुंती, जसे की रक्त गोठण्याचे विकार आणि हृदयावर ताण, यामुळेही अचानक मृत्यू झाल्याचे आढळले.

दुसरा अभ्यास, ‘तरुणांमधील अचानक मृत्यूंची कारणे निश्चित करणे, सध्या ऑल इंडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस (AIIMS), नवी दिल्ली येथे आयसीएमआर च्या सहकार्याने आणि निधीच्या मदतीने सुरू आहे. हा एक प्रॉस्पेक्टिव्ह अभ्यास आहे, जो तरुणांमधील अचानक मृत्यूंची सामान्य कारणे शोधण्यावर केंद्रित आहे. या अभ्यासाच्या प्राथमिक निष्कर्षांनुसार, हृदयविकाराचा झटका (मायोकार्डियल इन्फार्क्शन) हा या वयोगटातील अचानक मृत्यूंचे प्रमुख कारण आहे. विशेष म्हणजे, मागील वर्षांच्या तुलनेत मृत्यूंच्या कारणांमध्ये कोणतेही मोठे बदल दिसून आले नाहीत. अनेक प्रकरणांमध्ये, अनुवांशिक बदल हे मृत्यूंचे संभाव्य कारण असल्याचे आढळले आहे. (हेही वाचा: Lenacapavir for H.I.V. Prevention: एचआयव्ही प्रतिबंधासाठी बाजारात आले गिलियडचे वर्षातून दोनदा घ्यावे लागणारे इंजेक्शन; US FDA ने दिली मान्यता, जाणून घ्या सविस्तर)

आयसीएमआर आणि एनसीडीसीच्या अभ्यासांनी पुष्टी केली आहे की, भारतात वापरल्या जाणाऱ्या कोविड-19 लसी (जसे की कोव्हिशील्ड आणि कोव्हॅक्सिन) सुरक्षित आणि प्रभावी आहेत. गंभीर दुष्परिणामांचे प्रमाण अत्यंत कमी आहे, आणि लसींमुळे अचानक हृदयविकार किंवा मृत्यू होण्याचा कोणताही पुरावा नाही. केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाने स्पष्ट केले की, अचानक हृदयविकाराचे मृत्यू हे अनुवांशिकता, अस्वास्थ्यकर जीवनशैली, पूर्वीचे आजार आणि कोविड नंतरच्या गुंतागुंती यांसारख्या कारणांमुळे होतात. या अभ्यासांनी लसींवरील शंका दूर केल्या असून, लसीकरण हे गंभीर कोविड-19 आजारापासून संरक्षण देण्यासाठी महत्त्वाचे साधन असल्याचे अधोरेखित केले आहे.