Bhishm

Magha Shukla Ashtami:  भीष्म अष्टमी किंवा 'भीष्माष्टमी' हा 'महाभारत' च्या 'भीष्म' यांना समर्पित दिवस आहे. असे मानले जाते की, भीष्म, ज्यांना ‘गंगा पुत्र भीस्म’ किंवा ‘भीष्म पितामह’ म्हणूनही ओळखले जाते, यांनी या दिवशी प्राण त्याग केले होते. भीष्म अष्टमी हा दिवस  हिंदू दिनदर्शिकेतील ‘माघ’ महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या‘अष्टमी’ला येतो. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार हा दिवस जानेवारी-फेब्रुवारी महिन्यात येतो. भीष्म अष्टमी वेगवेगळ्या भागात पाळली जाते. बंगाल राज्यात भीष्म अष्टमीला विशेष पूजा आणि विधी केले जातात. भीष्म अष्टमी हा महाभारतातील सर्वात प्रमुख व्यक्तिमत्व भीष्म पितामह यांची पुण्यतिथी म्हणून पाळली जाते. ते महाभारतातील सर्वात आदरणीय व्यक्तिमत्व होते. देशभरातील इस्कॉन मंदिरे आणि भगवान विष्णू मंदिरांमध्ये हा दिवस मोठ्या समर्पणाने पाळला जातो. भीष्म अष्टमी 16 फेब्रुवारी शुक्रवारी रोजी आहे.

भीष्म अष्टमीचे विधी:

भीष्म अष्टमीच्या दिवशी लोक भीष्म पितामहांच्या स्मरणार्थ ‘एकदिष्ट श्राद्ध’ करतात. ज्यांचे वडील हयात नाहीत तेच हे श्राद्ध करू शकतात असा हिंदू धर्मग्रंथात उल्लेख आहे. तथापि, काही समुदाय हे पाळत नाहीत आणि विश्वास ठेवतात की कोणतीही व्यक्ती ‘श्राद्ध’ करू शकतात. या दिवशी नदीकाठावर ‘तर्पण’ विधी करतात. हा विधी त्यांचे पूर्वज आणि भीष्म पितामह यांना समर्पित असतो. हा तर्पण विधी राजा भीष्मांच्या आत्म्याच्या शांतीसाठी असतो.

भीष्म अष्टमीला  स्नान करून पुढील  महत्त्वाच्या विधी केल्या जातात. या दिवशी पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करणे अत्यंत पुण्यकारक मानले जाते. स्नान करताना गंगा नदीत उकडलेले तांदूळ आणि तीळ अर्पण करण्याची परंपरा आहे. यामुळे व्यक्तीच्या जीवनातील सर्व पापे दूर होतात आणि मनुष्य जन्म-मृत्यूच्या फेऱ्यातून मुक्त होतो, अशी श्रद्धा आहे. स्नान केल्यानंतर, बहुतेक भक्त या दिवशी कडक उपवास करतात. भीष्म यांना श्रद्धांजली अर्पण करण्यासाठी हे व्रत केले जाते. संध्याकाळच्या वेळी या व्रत करणारा संकल्प घेऊन ‘अर्घ्यम्’ करतो. अर्घ्यादरम्यान भक्त ‘भीष्म अष्टमी मंत्र’ जपतात.

भीष्म अष्टमी 2024 च्या महत्वाच्या वेळा

सूर्योदय 16 फेब्रुवारी, 7:02 AM

सूर्यास्त 16 फेब्रुवारी, 6:19 PM

अष्टमी तिथीची वेळ 16 फेब्रुवारी: 08:55 AM - 17 फेब्रुवारी, 08:16 AM

भीष्म अष्टमीचे महत्त्व:

भीष्म पितामह त्यांच्या ब्रह्मचर्यासाठी प्रसिद्ध होते आणि त्यांनी आयुष्यभर ते पाळले. वडिलांवरील या अखंड भक्ती आणि निष्ठेमुळे भीष्म पितामह यांना मृत्यूची वेळ निवडण्याची शक्ती प्रदान करण्यात आली. महाभारताच्या महायुद्धात जेव्हा ते जखमी झाले तेव्हा त्यांनी शरीर सोडले नाही आणि परमात्म्याला भेटण्यासाठी माघ शुक्ल अष्टमीच्या शुभ दिवसाची वाट पाहिली. हिंदू धर्मात, सूर्यदेव (सूर्यदेव) दक्षिण दिशेला फिरतो तो काळ अशुभ मानला जातो आणि सूर्य देव उत्तरेकडे परत येईपर्यंत सर्व शुभकार्य पुढे ढकलले जातात. माघ महिन्यातील अष्टमीच्या वेळी सूर्याची  उत्तर दिशेकडील वाटचाल  सुरू होते, ज्याला ‘उत्तरायण’ कालावधी म्हणतात. भीष्म अष्टमीचा दिवस दिवसभर कोणतेही शुभ कार्य करण्यासाठी अनुकूल मानले जाते.

भीष्म अष्टमीचा दिवस लोकांसाठी ‘पुत्रदोष’पासून मुक्त होण्यासाठीही महत्त्वाचा आहे. अपत्यहीन जोडपे तसेच नवविवाहित जोडपे लवकर पुत्रप्राप्तीसाठी या दिवशी कठोर उपवास करतात. असे मानले जाते की, या दिवशी भीष्म पितामहांचा आशीर्वाद प्राप्त करून, जोडप्यांना एक पुरुष संतती प्राप्त होईल, ज्यामध्ये पितामहाचे गुण असतील.