सावित्री बाई फुले (Photo Credits: Twitter)

Savitribai Phule Jayanti 2023: सावित्रीबाई फुले या भारताच्या पहिल्या महिला शिक्षिका आणि समाजसुधारक होत्या. महिलांच्या विकासासाठी स्त्री शिक्षणाला पुढे नेण्याची प्रबळ इच्छा त्यांचात फुले दांपत्यमध्ये होती. क्रांतिवीर सावित्रीबाई फुले यांनी महिलांसाठी कार्य केल्यामुळे आज आपण सुशिक्षित स्त्रिया बघू शकतो. सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म 03 जानेवारी 1831 रोजी महाराष्ट्रातील नायगाव येथे झाला होता. समाजसुधारक ज्योतिराव फुले यांच्या त्या वधू होत्या. पतीच्या पाठिंब्यामुळे त्यांनी 1848 साली मुलींसाठी भारतातील पहिली शाळा सुरु केली. त्या दोघांचा असा विश्वास होता की, शिक्षण हे स्त्रियांना  सक्षम बनवण्याचे आणि महिलांना समाजाच्या इतर भागांबरोबर समान न्याय मिळवून देण्याचे एकमेव माध्यम आहे. दरम्यान, सावित्रीबाई फुले यांनी केलेल्या कार्याविषयी संपूर्ण माहिती आपण घेणार आहोत, पाहा 

सावित्रीबाई फुले यांचे शिक्षणासाठीचे कार्य : 

  • 1848 मध्ये ज्योतिबा आणि सावित्री या दोघांनीही महिलांसाठी शाळा उघडल्या. 

  • 1849 मध्ये ज्योतिबा आणि सावित्री यांनी त्यांचे घर सोडले कारण त्यांच्या स्वतःच्या कुटुंबातील सदस्यांनी स्त्री शिक्षणासाठी केलेले त्यांचे कार्य समाजाच्या विरोधात मानले होते. दोघेही उस्मान शेख यांच्या घरी राहिले जेथे त्यांची भेट फातिमा बेगम शेख यांच्याशी झाली, त्या भारतातील पहिल्या मुस्लिम महिला शिक्षिका होत्या.

  • फुले दाम्पत्याने 1850 मध्ये दोन शैक्षणिक ट्रस्ट सुरू केल्या होत्या.

  • 1851 पर्यंत या दोघांनी पुण्यात 150 विद्यार्थिनींसह तीन शाळा सुरू केल्या. त्यांचे शिकवण्याचे तंत्र इतर शाळांपेक्षा चांगले होते.

  • शिक्षणाचे महत्त्व सावित्रीबाई फुले यांनी  त्यांच्या  पुस्तकांत लिहिले आहे. 'काव्यफुले' व 'बावनकशी सुबोध रत्नाकर' ही त्यांची पुस्तके १८५४ आणि १८९२ मध्ये प्रकाशित झाली. 

  • शोषित वर्गाला शिक्षित होऊन अत्याचाराची साखळी तोडण्याचे आवाहन त्यांनी त्यांच्या कवितेत केले आहे.

सावित्रीबाई फुले यांनी केलेल्या सामाजिक कार्याची माहिती 

  • सावित्रीबाईंनी 1852 मध्ये महिलांच्या हक्कांबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी महिला सेवा मंडळाची स्थापना केली. 

  • फुले यांच्या कार्यामुळे समानता प्रस्थापित झाली आणि सर्व जातींच्या सदस्यांना एकाच गादीवर बसवले गेले.

  • सावित्रीबाई फुले यांनी बालविवाहाविरुद्ध मोहिमेचे नेतृत्व केले आणि विधवा पुनर्विवाहालाही पाठिंबा दिला.

  • 1863 मध्ये, गर्भवती शोषित ब्राह्मण विधवांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि त्यांच्या मुलांचे पालनपोषण करण्यासाठी त्यांनी स्वतःच्या घरात आश्रय दिले.

  • 1890 मध्ये ज्योतिरावांच्या निधनानंतर, सामाजिक नियमांना झुगारून त्यांनी आपल्या पतीच्या अंत्यसंस्काराला प्रज्वलित केले.

  • ज्योतिरावांच्या मृत्यूने सावित्रीबाई थांबल्या नाहीत, त्यांनी सत्यशोधक समाज या संस्थेचे कार्य पुढे नेले आणि 1893 मध्ये सासवड येथे झालेल्या वार्षिक अधिवेशनाचे अध्यक्षपद भूषवले.

  • 1873 मध्ये पहिला सत्यशोधक विवाह देखील सुरू केला, ज्यात विवाहात हुंडा, ब्राह्मण पुजारी किंवा ब्राह्मणी विधी यांचा समावेश नव्हता. दत्तक घेतलेला मुलगा यशवंत यानेही सत्यशोधक आंतरजातीय विवाह केला होता.