Candle Vada Pav | (Photo Credits: instagram)

वडापाव (Vada Pav) हा महाराष्ट्रातील एक अत्यंत लोकप्रिय आणि सुलभ खाद्यपदार्थ आहे, जो विशेषतः मुंबईत प्रसिद्ध आहे. मात्र आता बृहन्मुंबई महानगरपालिकेने (BMC) 8 जलैपर्यंत मुंबईतील बेकरींना स्वच्छ इंधनाचा (Green Fuels) वापर करण्याचे बंधन घातले आहे, त्यामुळे बेकरी उद्योगात खळबळ उडाली आहे. प्रदूषण रोखण्यासाठी लाकूड आणि कोळसा वापरणाऱ्या सर्व रेस्टॉरंट्स, ढाबे आणि बेकरींना हरित इंधनाचा वापर करण्याचे आदेश बीएमसीने दिले आहेत. प्रदूषण कमी करण्यासाठी आणि सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी मुंबई उच्च न्यायालयाच्या (एचसी) निर्देशांनुसार हे बदल लागू केले जात आहेत, यावर महापालिकेच्या अधिकाऱ्यांनी भर दिला.

मात्र इंडिया बेकर्स असोसिएशन (IBA) चिंता व्यक्त करत आहे की, या निर्णयामुळे मुंबईतील लोकप्रिय स्ट्रीट फूड वडा पावची किंमत लक्षणीयरीत्या वाढू शकते. बीएमसीच्या निर्णयानुसार बेकरींना पारंपारिक लाकूड किंवा डिझेलवर चालणाऱ्या ओव्हनऐवजी एलपीजी किंवा वीज अशा गॅसवर चालणाऱ्या पर्यायांकडे वळावे लागेल. मात्र, बेकरी मालकांचा असा युक्तिवाद आहे की, आर्थिक आणि लॉजिस्टिक आव्हाने पाहता हा स्विच करणे शक्य नाही.

शहरातील पाव बेकिंगसाठी आवश्यक असलेले पारंपारिक लाकडावर चालणारे ओव्हन किंवा 'भट्टी' हे हळूहळू जळणारे लाकूड जाळण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत, ज्यामुळे ते पर्यायी इंधन स्रोतांसाठी योग्य नाहीत. हिंदुस्तान टाईम्सच्या वृत्तानुसार, आयबीएच्या मते, लाकडाच्या जागी एलपीजी वापरल्यास प्रत्येक बेकरीला दररोज 25 सिलिंडर गॅस साठवावा लागेल, ज्यामुळे दाट लोकवस्ती असलेल्या निवासी भागात आगीचा धोका निर्माण होईल.

याव्यतिरिक्त, नवीन गॅसवर चालणारे ओव्हन बसवण्याचा खर्च 15 ते 20 लाख रुपयांच्या दरम्यान असू शकतो, ज्यामुळे अनेक लहान बेकरींना ते परवडणारे नाही. दुसरीकडे, यासाठी गॅसऐवजी वीजेकडे वळणे देखील अव्यवहार्य मानले जाते, कारण सध्याच्या 150 चौरस फूट ओव्हनमध्ये विद्युत प्रणाली सामावून घेता येत नाहीत आणि उर्जेच्या वाढत्या किमतीमुळे उत्पादनांच्या किमती वाढतील. मीडिया आउटलेटनुसार, आयबीएचे अध्यक्ष खोदाद इराणी यांनी इशारा दिला की, यामुळे वडा पावच्या किमतीत वाढ होऊ शकते, कारण यामध्ये पाव हा दुय्यम मुख्य घटक आहे.

मुंबई बेकर्स असोसिएशनचे अध्यक्ष (दक्षिण मुंबई) अशफाक सिद्दीक यांच्यानुसार, स्वच्छ इंधनाचा वापर बंधनकारक केल्याने, सहा पावची किंमत 12 रुपयांवरून 60 रुपयांपर्यंत वाढण्याची शक्यता आहे. पाव तयार करण्यासाठी सध्याच्या ओव्हनमध्ये डिझेल आणि लाकडाचा वापर केला जात आहे. जर त्याऐवजी विजेचा वापर केल्यास उत्पादनाचा मूळ खर्च वाढेल. यासह ही समस्या केवळ बेकरी उद्योगापुरती मर्यादित नाही, यामुळे इतरही अनेक बाबी प्रभावित होतील. दुसरीकडे, भाजपचे माजी नगरसेवक मकरंद नार्वेकर यांनी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांना पत्र लिहून मुंबईतील प्रतिष्ठित इराणी कॅफे आणि बेकरींना बंदीतून वगळण्यात यावे आणि त्यांचा पाककृतीचा वारसा जपण्यासाठी त्यांना वारसा दर्जा देण्यात यावा अशी विनंती केली.

दरम्यान, एका महानगरपालिकेच्या अधिकाऱ्याने सांगितले की, मुंबईतील बेकरी, हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स, स्ट्रीट फूड विक्रेते आणि तंदूर-आधारित व्यवसाय अनेकदा इंधन म्हणून कमी दर्जाचे लाकूड किंवा तुटलेले फर्निचर वापरतात, ज्यामुळे हानिकारक वायू बाहेर पडतात जे आरोग्यासाठी गंभीर धोका निर्माण करतात. हे व्यवसाय वायू प्रदूषणात योगदान देतात, ज्यामुळे फुफ्फुसांचे विकार, हृदयरोग आणि इतर आजार होतात. राज्य आणि बीएमसी प्रशासनाकडून आम्हाला कारवाई थांबवण्यासाठी कोणतेही निर्देश मिळालेले नाहीत. (हेही वाचा: Lay's Potato Chip: लेज बटाट्याच्या चिप्स खाल्ल्याने मृत्यू होऊ शकतो का? Frito-Lay कंपनीने उत्पादनांची बॅच परत मागवली; काय आहे नेमक प्रकरण? वाचा)

बुधवारी, इंडियन बेकर्स असोसिएशन आणि बॉम्बे बेकर्स असोसिएशन (बीबीए) च्या सदस्यांचा समावेश असलेल्या संयुक्त समितीच्या शिष्टमंडळाने, नागरी प्रशासनाच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांची भेट घेतली आणि त्यांच्याविरुद्ध कोणतीही सक्तीची कारवाई करू नये असे आवाहन केले. सदस्यांनी म्हटले आहे की पर्यायी इंधन वापरण्यासाठी पाच महिन्यांची कमी वेळ आर्थिक आणि तार्किकदृष्ट्या अशक्य आहे.