Photo Credit Pixabay

World Population Day 2024: जागतिक लोकसंख्या समस्यांबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी दरवर्षी 11 जुलै रोजी जागतिक लोकसंख्या दिवस साजरा केला जातो. 1989 मध्ये संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP) द्वारे स्थापित, हा दिवस लोकसंख्या वाढीशी संबंधित आव्हाने आणि संधींवर लक्ष केंद्रित करतो. जागतिक लोकसंख्या दिवस 11 जुलै 1987 रोजी “डे ऑफ फाइव बिलियन” पासून प्रेरित झाला आहे. तेव्हा जगाची लोकसंख्या अंदाजे पाच अब्ज होती. लोकसंख्येच्या समस्यांकडे लक्ष देण्याचे महत्त्व ओळखून, 1990 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने 11 जुलै रोजी जागतिक लोकसंख्या दिवस स्थापन करण्याचा निर्णय घेतला. तेव्हापासून हा दिवस कुटुंब नियोजनासह लोकसंख्येशी संबंधित विविध समस्यांवर जागरूकता आणि कृती करण्यास प्रोत्साहन देण्यासाठी एक व्यासपीठ ठरला आहे. लैंगिक समानता आणि शाश्वत विकास. जागतिक लोकसंख्या दिन 2024 च्या स्मरणार्थ, जगातील 10 सर्वाधिक लोकसंख्या असलेल्या देशांबद्दल जाणून घेऊ आणि त्यांची लोकसंख्याशास्त्रीय गतिशीलता जाणून घेऊत.

1. भारत

भारत हा जागतिक स्तरावर सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश आहे. भारताची लोकसंख्या १.४४ अब्जांपेक्षा जास्त आहे. देशाने 2022 मध्ये चीनला मागे टाकले. भारतात इतर देशांच्या तुलनेत तरुण लोकसंख्या सर्वाधीक आहे. भारताची लोकसंख्या जलद शहरीकरण, आरोग्य सेवेतील सुधारणा आणि कौटुंबिक आकार असलेल्या सामाजिक-सांस्कृतिक नियमांवर अवलंबून आहे.

2. चीन

सुमारे १.४३ अब्ज लोकसंख्येसह चीन हा जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा लोकसंख्या असलेला देश आहे. चीनमध्ये इतर राष्ट्रांच्या तुलनेत वृद्ध लोकसंख्या सर्वाधिक आहे. घटता प्रजनन दर, आरोग्य सेवेते सुधारणा आणि कौटुंबिक संरचना आणि जीवनशैलीवर परिणाम करणाऱ्या सामाजिक-आर्थिक घडामोडी कारणीभूत ठरत आहेत.

3. युनायटेड स्टेट्स

सुमारे ३३९ दशलक्ष लोकसंख्या असलेला युनायटेड स्टेट्स हा तिसरा सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश आहे. सांस्कृतिक विविधता आणि आर्थिक प्रभावासाठी ओळखले जाणारे, यूएस इमिग्रेशन, आरोग्यसेवा आणि सामाजिक असमानता यांच्याशी संबंधित समस्यांना तोंड देत आहे. हा देश देखील हळूहळू वृद्ध लोकसंख्येकडे झुकत आहे.

4. इंडोनेशिया

इंडोनेशिया, सर्वात मोठा द्वीपसमूह असून तेथे अंदाजे 277 दशलक्ष लोकसंख्या आहे. आग्नेय आशियातील सर्वाधिक लोकसंख्येचा देश म्हणून, इंडोनेशियाचे सरासरी वय 29.9 वर्षे आहे आणि त्याची लोकसंख्याशास्त्रीय लँडस्केप इतर देशांच्या तुलनेत विशेषतः तरुण आहे.

5. पाकिस्तान

सुमारे 240 दशलक्ष लोकसंख्येसह पाकिस्तान पाचव्या क्रमांकावर आहे. देशात तरुण लोकसंख्या उत्तम आहे. जलद लोकसंख्या वाढ, आर्थिक आणि राजकीय अस्थिरतेमुळे पााकिस्तान महत्त्वपूर्ण आव्हानांना तोंड देत आहे.

6. नायजेरिया

आफ्रिकेतील सर्वात जास्त लोकसंख्येचा देश असलेल्या नायजेरियाची लोकसंख्या सुमारे 223 दशलक्ष आहे. 17.0 वर्षांच्या सरासरी वयासह, जगभरातील इतर देशांच्या तुलनेत देशात तरुणवर्ग जास्त आहे. नायजेरियाची लोकसंख्या त्याच्या उच्च प्रजनन दरामुळे वाढत आहे. याशिवाय, देशासमोर दारिद्र्य, शिक्षण आणि आरोग्यसेवेच्या बाबतीत आव्हाने आहेत.

7. ब्राझील

ब्राझीलची लोकसंख्या अंदाजे 216 दशलक्ष आहे. देशाचे सरासरी वय 32.04 वर्षे आहे आणि त्याची लोकसंख्याशास्त्रीय लँडस्केप वृद्ध लोकसंख्या दर्शवते. दक्षिण अमेरिकेतील सर्वात मोठा देश म्हणून, ब्राझील शहरीकरण, जंगलतोड आणि सामाजिक असमानता यासारख्या समस्यांशी झुंजत आहे. या आव्हानांना न जुमानता, जागतिक स्तरावर ब्राझील एक महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक आणि आर्थिक खेळाडू आहे.

8. बांगलादेश

बांगलादेश हा जगातील सर्वात दाट लोकसंख्या असलेला देश आहे. ज्याची लोकसंख्या सुमारे 172 दशलक्ष आहे. देशाने आरोग्यसेवा आणि शिक्षण यांसारख्या क्षेत्रात उल्लेखनीय प्रगती केली आहे, तरीही शहरीकरण, हवामान बदल आणि संसाधन व्यवस्थापनाशी संबंधित सतत आव्हानांना तोंड द्यावे लागत आहे.

9. रशिया

रशियाची लोकसंख्या सुमारे 144 दशलक्ष आहे. देशाला घटत्या लोकसंख्येच्या वाढीचा दर आणि 39.2 वर्षे सरासरी वय असलेल्या वृद्ध लोकसंख्येचा सामना करावा लागत आहे. आर्थिक असमानता, आरोग्यसेवा आव्हाने आणि प्रादेशिक लोकसंख्येचे वितरण हे महत्त्वाचे मुद्दे आहेत.

10. मेक्सिको

अंदाजे 128 दशलक्ष लोकसंख्या असलेला मेक्सिको हा दहावा सर्वात जास्त लोकसंख्या असलेला देश आहे. तिची तरुण लोकसंख्या आणि धोरणात्मक आर्थिक स्थिती लक्षणीय वाढीची क्षमता देते. देशाचे सरासरी वय 30.2 वर्षे आहे. इतर देशांच्या तुलनेत तरुण लोकसंख्या ठिकठाक आहे.

जागतिक लोकसंख्या दिन आपल्याला जागतिक लोकसंख्येच्या गतिशीलतेच्या गुंतागुंत समजून घेण्याच्या आणि संबोधित करण्याच्या महत्त्वाची आठवण करून देतो. 10 सर्वाधिक लोकसंख्या असलेले देश विविध क्षेत्रात आव्हानांचा सामना करतात.