How Will a New Pope Be Chosen?

नुकतेच 21 एप्रिल 2025 रोजी, कॅथलिक चर्चचे पोप फ्रान्सिस (Pope Francis)  वय 88, यांचे व्हॅटिकन सिटीमध्ये (Vatican City) स्ट्रोक आणि हृदयविकारामुळे निधन झाले. त्यांच्या निधनाने 1.4 अब्ज कॅथलिक अनुयायांवर शोकाची लाट पसरली आहे. त्यानंतर आता नवीन पोप (New Pope) निवडण्याची शतकानुशतके जुनी प्रक्रियाही सुरू झाली. ही प्रक्रिया, यूनिवर्सी डोमिनिकी ग्रेगिस या संविधानाद्वारे नियंत्रित, गुप्तता, परंपरा आणि धार्मिक विधींनी परिपूर्ण आहे. पोप फ्रान्सिस यांचे निधन 21 एप्रिल 2025 रोजी सकाळी 7:35 वाजता झाल्याचे व्हॅटिकनने जाहीर केले. आयरिश-अमेरिकन कार्डिनल केविन फॅरेल, जे सध्या कॅमरलेंगो आहेत, यांनी पोप यांच्या मृत्यूची पुष्टी केली.

पोप फ्रान्सिस यांच्या निधनानंतरची प्रक्रिया-

कॅमरलेंगो ही व्हॅटिकनमध्ये पोपच्या रिक्त कालावधीत प्रशासनाची जबाबदारी सांभाळणारी प्रमुख व्यक्ती आहे. त्यांनी पोपच्या मृत्यूची औपचारिक पडताळणी केली, वैद्यकीय तपासणी आणि मृत्यू प्रमाणपत्राद्वारे पुष्टी केली. परंपरेनुसार, पोप यांच्या देहाचे कोणतेही शवविच्छेदन केले जात नाही. कॅमरलेंगोने पोपच्या निवासस्थानाला, लाल रिबन आणि मेणाने सील केले. याशिवाय, कॅमरलेंगोने पोपची अंगठी (फिशरमॅन्स रिंग) आणि पापल सील नष्ट केली, ज्यामुळे त्यांचा कोणीही गैरवापर करू नये. ही अंगठी आणि सील पोपच्या अधिकाराचे प्रतीक आहेत आणि त्यांचा विध्वंस पोंटिफिकेटच्या समाप्तीचे प्रतीक आहे.

शोक आणि अंत्यसंस्कार-

पोपच्या निधनानंतर, नोवेमडियालेस नावाचा नऊ दिवसांचा शोक कालावधी सुरू होतो, जो प्राचीन रोमन परंपरांवर आधारित आहे. या कालावधीत, पोपच्या पार्थिवाला सेंट पीटर बेसिलिकामध्ये जनतेच्या दर्शनासाठी ठेवले जाते, जिथे जगभरातील भाविक आणि नेते त्यांना श्रद्धांजली वाहतात. पार्थिवावर अंत्यसंस्कार साधारणपणे मृत्यूनंतर चार ते सहा दिवसांनी आयोजित केले जातात. यावेळी सेंट पीटर स्क्वेअरमध्ये भव्य मासचे आयोजन केले जाते, ज्याला जगभरातील राजे, राण्या, राष्ट्रप्रमुख आणि धार्मिक नेते उपस्थित राहतात. पोप फ्रान्सिस यांनी व्हॅटिकनच्या सेंट पीटर बेसिलिकाच्या क्रिप्टऐवजी रोमच्या सेंट मेरी मेजर बेसिलिकामध्ये, त्यांच्या आवडत्या मॅडोना चित्राजवळ दफन करण्याची इच्छा व्यक्त केली होती.

कॉन्क्लेव: नवीन पोपची निवड-

तांत्रिकदृष्ट्या, कोणताही बाप्तिस्मा घेतलेला कॅथोलिक पुरूष पोप म्हणून निवडला जाऊ शकतो. मात्र प्रत्यक्षात, कार्डिनल्स कॉलेज पारंपारिकपणे त्यांच्या स्वतःच्या सदस्यांपैकी एकाची निवड करते. ‘बाहेरील’ व्यक्तीची निवड करणे अत्यंत दुर्मिळ आहे आणि आधुनिक काळात असे घडलेले नाही. नवीन पोप निवडण्याची प्रक्रिया, ज्याला कॉन्क्लेव म्हणतात, ही व्हॅटिकनच्या सिस्टिन चॅपलमध्ये पोप यांच्या मृत्युनंतर 15 ते 20 दिवसांनी सुरू होते. कॉन्क्लेव हा लॅटिन शब्द 13व्या शतकात कार्डिनल्सना बंदिस्त करून निवड प्रक्रिया जलद करण्याच्या प्रथेवरून आला आहे. जगभरातील कार्डिनल्स (धर्मगुरू) एकत्र येऊन, एका बंद खोलीमध्ये मतदानाच्या आधारे नवीन पोपची निवड करतात. कॉन्क्लेवमध्ये फक्त 80 वर्षांखालील कार्डिनल्सच मतदान करू शकतात, ज्यांना कार्डिनल इलेक्टर्स म्हणतात. सध्या 136 पात्र मतदार आहेत. मात्र यासाठी जॉन पॉल II ने कमाल 120 अशी मर्यादा निश्चित केली आहे. *हेही वाचा: Pope Francis Dies: पोप फ्रान्सिस यांच्या निधनावर भारतात 3 दिवसीय राष्ट्रीय दुखवटा जाहीर)

पोप फ्रान्सिस यांनी यापैकी 110 कार्डिनल्स नियुक्त केले आहेत, ज्यामुळे आशिया, आफ्रिका आणि लॅटिन अमेरिकेतील विविधता वाढली आहे. यामुळे पुढील पोप गैर-युरोपीय असण्याची शक्यता वाढली आहे. कॉन्क्लेवपूर्वी, कार्डिनल्स जनरल कॉंग्रिगेशन्स नावाच्या बैठका घेतात, जिथे ते चर्चच्या गरजा आणि आव्हानांवर चर्चा करतात. कॉन्क्लेवच्या पहिल्या दिवशी, कार्डिनल्स सिस्टिन चॅपलमध्ये प्रवेश करतात, जिथे ते गोपनीयतेची शपथ घेतात. बाह्य जगाशी संपर्क टाळण्यासाठी चॅपल सील केले जाते.

मतदान प्रक्रिया-

त्यानंतर मतदान प्रक्रिया सुरु होते. ही प्रक्रिया अनेक सत्रांमध्ये चालालते. प्रत्येक कार्डिनल गुप्तपणे आपल्या पसंतीच्या उमेदवाराचे नाव चिट्ठीमध्ये लिहितो आणि ही मतपत्रे एका चष्म्यावर ठेवली जातात. तीन स्क्रुटिनियर्स त्यांची मोजणी करतात. यासाठी दोन-तृतीयांश बहुमत आवश्यक आहे. प्रत्येक सत्रानंतर, मतपत्रे जाळली जातात, ज्यामुळे बाहेर धूर दिसतो: काळा धूर म्हणजे कोणताही निर्णय नाही, तर पांढरा धूर हा नवीन पोपच्या निवडीचे संकेत देतो.

मतदानाद्वारे नवीन पोपची निवड झाल्यानंतर पोप आपले नवीन नाव धारण करतात, ज्याला ‘पापल नाव’ म्हणतात. त्यानंतर, नवीन पोपला पापल पोशाख घातला जातो (तीन आकारांचे पोशाख तयार ठेवले जातात) आणि सेंट पीटर स्क्वेअरच्या बाल्कनीवरून हबेमुस पापम (आम्हाला पोप आहे) घोषणा केली जाते आणि नवीन पोप आपला पहिला आशीर्वाद देतात. कॉन्क्लेव किती काळ चालेल हे सांगणे कठीण आहे. 2013 मध्ये फ्रान्सिस यांची निवड दोन दिवसांत आणि पाच मतपत्रांनंतर झाली, तर 1268-1271 मधील कॉन्क्लेव तब्बल तीन वर्षे चालले. सध्या, फ्रान्सिस यांनी नियुक्त केलेल्या कार्डिनल्समुळे त्यांच्या सामाजिक न्याय आणि समावेशकतेच्या दृष्टिकोनाला पाठिंबा देणारा उमेदवार निवडला जाण्याची शक्यता आहे.

इतिहास-

पोप निवडण्याची प्रक्रिया 1059 मध्ये पोप निकोलस II यांनी कार्डिनल बिशप्सना मतदार म्हणून नियुक्त करणाऱ्या डिक्रीपासून विकसित झाली. यामुळे रोमन अभिजन आणि खालच्या पाद्री यांचा प्रभाव कमी झाला आणि 1150 मध्ये कॉलेज ऑफ कार्डिनल्सची औपचारिक स्थापना झाली. कॉन्क्लेव ही प्रक्रिया 1274 मध्ये पोप ग्रेगरी X यांनी औपचारिक केली, ज्यांनी कार्डिनल्सना बंदिस्त करून जलद निर्णय घेण्यास भाग पाडले. ही प्रक्रिया कॅथलिक चर्चच्या स्वायत्ततेचे आणि बाह्य हस्तक्षेपापासून संरक्षणाचे प्रतीक आहे. सांस्कृतिकदृष्ट्या, पोप हा केवळ धार्मिक नेता नसून जागतिक राजकारण आणि मानवतावादी प्रयत्नांमध्ये महत्त्वाचा मध्यस्थ आहे.