Transgender Toilets Pune | (Photo Credit- X)

वर्षानुवर्षे विलंब आणि सततच्या प्रयत्नांनंतर, पुणे शहरात अखेर ट्रान्सजेंडर (Transgender) व्यक्तींसाठी समर्पित पहिले सार्वजनिक शौचालय (Transgender Toilets Pune) बांधले गेले आहे. पुणे महानगरपालिकेने कल्याणकारी उपक्रमांतर्गत पुणे स्टेशनजवळ बांधलेले हे शौचालय म्हणजे शहरात अधिक समावेशक सार्वजनिक पायाभूत सुविधा (PMC Transgender Restrooms) निर्माण करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल मानले जात आहे. नवीन बांधलेले शौचालय लिंग-समावेशक आहेत आणि इतर सार्वजनिक सुविधांप्रमाणेच वापरले जातात, ज्यामुळे सर्व वापरकर्त्यांसाठी स्वच्छता, प्रवेशयोग्यता आणि सन्मान सुनिश्चित होतो.

सततच्या प्रयत्नांमुळे दीर्घकाळापासूनची मागणी पूर्ण

ट्रान्सजेंडर समुदायाच्या प्रमुख सदस्या डॉ. आम्रपाली मोहिते यांनी दीर्घकाळापासून प्रलंबित असलेल्या या उपक्रमाबद्दल प्रसारमाध्यमांसी बोलताना सांगितले की, आतापर्यंत केवळ पुणेच नाही तर राज्य आणि देशभरात ट्रान्सजेंडर व्यक्तींसाठी सार्वजनिक शौचालये अस्तित्वात नव्हती. जवळजवळ प्रत्येक शहरात प्रमुख सार्वजनिक ठिकाणी पुरुष आणि महिलांसाठी शौचालये आढळतात, परंतु ट्रान्सजेंडर व्यक्तींकडे पूर्णपणे दुर्लक्ष केले जात होते. हे अतिशय धक्कादायक होते. मात्र, आता पुणे शहराने प्रदीर्घ काळ वाट पाहिल्यानंतर का होईना, पण शहरास ट्रान्सजेंडर शौचालय दिले आहे.

ट्रान्सजेंडर्ससाठी वेगळे शौचालय का?

दरम्यान, डॉ. आम्रपाली मोहिते यांनी पुणे मिररशी बोलताना समावेशक शौचालयांच्या अभावामुळे दररोज कसा त्रास होतो, याबाबत सांगितले. पुरुषांच्या शौचालयांचा वापर करणे आपल्यासाठी आणि पुरुषांसाठी अनेकदा लाजिरवाणे असते. दुसरीकडे, महिलांच्या शौचालयांमध्ये प्रवेश केल्याने संबंधित प्रत्येकासाठी अस्वस्थता निर्माण होते, असेही त्यांनी सांगितले.

संपूर्ण महाराष्ट्रात ट्रान्सजेंडर शौचालये बाधण्याची मागणी

डॉ. मोहिते यांनी पुढे सांगितले की, त्या, इतर समुदाय सदस्यांसह, 2022 पासून पुणे महानगरपालिका (PMC) कडे पाठपुरावा करत आहेत. तीन वर्षांच्या अथक प्रयत्नांनंतर, पुणे स्टेशनपासून जाणाऱ्या रस्त्याला लागून असलेल्या जहांगीर रुग्णालयाजवळ दोन समर्पित ट्रान्सजेंडर शौचालये बांधण्यात आली आहेत. दुसरा टप्पा आव्हानात्मक असेल. आम्हास संपूर्ण महाराष्ट्रात ट्रान्सजेंडर सार्वजनिक शौचालये बांधण्यासाठी प्रयत्नशील आहोत. आमच्या मागण्या पूर्ण होईपर्यंत आम्ही थांबणार नाही.

ट्रान्सजेंडर्स व्यक्ती म्हणजे कोण?

ट्रान्सजेंडर व्यक्ती अशी व्यक्ती आहे ज्याची लिंग ओळख जन्माच्या वेळी दिलेल्या लिंगाशी जुळत नाही. याचा अर्थ असा की पुरुष, महिला किंवा इतर लिंग असण्याची त्यांची अंतर्गत भावना जैविक वैशिष्ट्यांवर आधारित सामाजिक अपेक्षांपेक्षा वेगळी असते. काही ट्रान्सजेंडर व्यक्ती वैद्यकीय किंवा सामाजिक माध्यमांद्वारे संक्रमण करू शकतात, जसे की हार्मोन थेरपी, शस्त्रक्रिया किंवा नाव, स्वरूप आणि सर्वनामांमध्ये बदल, तर काही कदाचित तसे करू शकत नाहीत. ट्रान्सजेंडर असणे हा एक खोलवर वैयक्तिक अनुभव आहे आणि प्रत्येक व्यक्तीचा प्रवास अद्वितीय आहे. या शब्दात गैर-बायनरी, लिंग-क्वीअर आणि इतर लिंग-विविध ओळखींचा समावेश आहे, जे मानवी लिंग अभिव्यक्तीच्या विस्तृत स्पेक्ट्रमचे प्रतिबिंबित करतात. ट्रान्सजेंडर लोकांना त्यांच्या ओळखींमध्ये नेव्हिगेट करताना त्यांना पाठिंबा देण्यासाठी आदर, स्वीकृती आणि समज आवश्यक आहे.