हा लेख नातेसंबंधातील गैरवर्तनाची प्रमुख लक्षणे (Signs of Relationship Abuse) काय असू शकतात यावर भर टाकतो. ज्यामुळे आपल्यावरही नात्यात अत्याचार होतो आहे का, याचा अर्थ लावणे पीडितास सोपे होऊ शकते. अर्थात, इथे दिलेली माहिती हा कोणत्याही प्रकारचा सल्ला नाही. तुम्हाला उद्भवणाऱ्या किंवा तुमच्यासोबत घडणाऱ्या घटनांबाबत तज्ज्ञ, डॉक्टर अथवा कायदेशीर मार्गदर्शन करणाऱ्या व्यक्तीचा सल्ला आवश्य घ्या.
नात्यातील गैरवर्तन समजून घेणे
नातेसंबंधाचा गैरवापर हा केवळ शारीरिक हिंसेपुरता मर्यादित नाही. तो भावनिक, मानसिक, लैंगिक आणि आर्थिक शोषणासह विविध मार्गांनी प्रकट होऊ शकतो. अनेकदा तो व्याभिचाराची पातळीही गाठतो. गैरवापर हा मूलत: नियंत्रणाचा एक प्रकार आहे, जिथे एक भागीदार दुसऱ्यावर वर्चस्व गाजवण्याचा किंवा हानी पोहोचवण्याचा प्रयत्न करतो," असे अभ्यासक सांगतात. खास करुन गैरवर्तनाचे पहिले लक्षण म्हणजे नात्यात असुरक्षित असल्याची भावना. जेव्हा तुम्हाला तुमच्या जोडीदाराच्या प्रतिक्रियांची भीती वाटू लागते किंवा तुमच्या गरजा आणि सीमांकडे दुर्लक्ष केले जात आहे असे वाटते, तेव्हा काहीतरी चुकीचे याचे ते प्राथमिक लक्षण आहे.
नात्यातील दुरुपयोगाची चिन्हे पहा
वारंवार हिंसाचार किंवा हानी होण्याच्या धमक्या:
जर तुमचा जोडीदार तुम्हाला हिंसा, हानी किंवा वंचित ठेवण्याची धमकी देत असेल, तर हे गैरवर्तनाचे स्पष्ट लक्षण आहे. या धमक्या शारीरिक किंवा भावनिक असू शकतात आणि ते तुम्हाला नियंत्रित करण्यासाठी किंवा धमकवण्यासाठी वापरले जातात.
शारीरिक अत्याचार:
शारीरिक शोषणामध्ये मारणे, थप्पड मारणे, ढकलणे, गुदमरवणे किंवा इतर कोणत्याही प्रकारची शारीरिक हानी यांचा समावेश होतो. यात लैंगिक हिंसा देखील समाविष्ट आहे, जिथे तुम्हाला सक्ती केली जाते किंवा गैर-सहमतीच्या कृत्यांसाठी जबरदस्ती केली जाते.
भावनिक आणि मानसिक अत्याचार:
भावनिक शोषण हे सूक्ष्म पण तितकेच हानीकारक असू शकते. यात शाब्दिक हल्ले, टोचून बोलणे, सतत टीका, मत्सर, मालकी आणि गॅसलाइटिंग यांचा समावेश आहे. या वर्तनांचा हेतू तुम्हाला कमी लेखणे, हाताळणे किंवा नियंत्रित करणे असाच आहे.
पाठिंबा काढून घेणे:
गैरवर्तन करणारे सहसा त्यांच्या पीडितांना कुटुंब, मित्र किंवा इतर समर्थन प्रणालींपासून वेगळे करण्याचा प्रयत्न करतात. ते तुम्हाला नातेसंबंध राखण्यापासून परावृत्त करू शकतात किंवा तुमच्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी तुमचे सामाजिक संवाद मर्यादित करू शकतात.
पैसा आणि संसाधनांवर नियंत्रण:
जेव्हा तुमचा भागीदार पैसे किंवा संसाधनांवर तुमचा प्रवेश प्रतिबंधित करतो, तेव्हा तुम्हाला आर्थिकदृष्ट्या त्यांच्यावर अवलंबून बनवते तेव्हा आर्थिक गैरवर्तन होते. हे नियंत्रण तुम्हाला नातेसंबंध सोडण्यापासून किंवा मदत घेण्यापासून रोखू शकते.
सतत देखरेख आणि गोपनीयतेचे आक्रमण:
जर तुमचा पार्टनर तुमच्या सोशल मीडिया ॲक्टिव्हिटींवर नजर ठेवत असेल, तुमच्या हालचालींचा मागोवा घेत असेल किंवा इतर मार्गांनी तुमच्या गोपनीयतेवर आक्रमण करत असेल तर हे अपमानास्पद वर्तनाचे लक्षण आहे. हे सतत पाळत ठेवण्याचा वापर आपल्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी केला जातो.
सतत टीका किंवा अपमान वाटणे:
तुमच्या जोडीदाराकडून तुमची सतत टीका, तुच्छता किंवा अपमान होत असल्याचे आढळल्यास, यामुळे तुमचा आत्मसन्मान आणि स्वत:ची किंमत कमी होऊ शकते. हा भावनिक अत्याचार गंभीरपणे हानीकारक असू शकतो आणि त्यातून बरे होणे कठीण असते. म्हणूनच तातडीने कायदशीर, अथवा वैद्यकीय मदत (मानसोपचार) घ्या.
अपमानास्पद वर्तनाचे समर्थन करणे:
अत्याचाराचे बळी अनेकदा स्वतःला त्यांच्या जोडीदाराच्या अपमानास्पद वागणुकीचे समर्थन करताना किंवा गैरवर्तनासाठी स्वतःला दोष देत असल्याचे आढळते. हे स्वयं-गॅसलाइटिंग अपमानास्पद संबंधांमध्ये एक सामान्य प्रतिक्रिया आहे.
आपण गैरवर्तन ओळखल्यास काय करावे:
गैरवर्तनाची चिन्हे ओळखणे ही कारवाई करण्याच्या दिशेने पहिले पाऊल आहे. तुम्ही अपमानास्पद नातेसंबंधात असल्याचा तुम्हाला संशय असल्यास, विश्वासू मित्र, कुटुंब किंवा व्यावसायिकांकडून पाठिंबा मिळवणे महत्त्वाचे आहे. सुरक्षीत आयुष्यासाठी नियोजन करणे, सीमा निश्चित करणे आणि गैरवर्तनाच्या घटनांचे दस्तऐवजीकरण करणे तुम्हाला स्वतःचे संरक्षण करण्यात मदत करू शकते. लक्षात ठेवा, आता काळ बदलला आहे. तुम्ही एकटे नाही आहात. तुम्हाला कायदेशीर, सामाजिक उपलब्ध आहे. फक्त तुम्हाला तेथे पोहोचायचे आहे.