World Water Day (Photo Credit: File Image)

दरवर्षी 22 मार्च रोजी 'जागतिक जल दिन' (World Water Day 2025) साजरा केला जातो. हा दिवस ताज्या पाण्याचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी आणि त्याच्या शाश्वत व्यवस्थापनासाठी जागरूकता वाढवण्यासाठी संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या पुढाकाराने 1993 पासून साजरा केला जात आहे. हा दिवस जगभरातील व्यक्ती, समुदाय आणि सरकारांना पाण्याचे संवर्धन करण्यासाठी आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी त्याची उपलब्धता सुनिश्चित करण्यासाठी पावले उचलण्यास प्रोत्साहित करतो. पाण्याचा गैरवापर रोखणे, सामान्य लोकांना पाण्याची सुविधा उपलब्ध करून देणे आणि प्रत्येक घरापर्यंत पाणी वाचवा मोहीम पोहोचवणे हे त्याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. यंदा, 2025 साली जागतिक जल दिनाचा विषय 'हिमनदी संवर्धन' आहे.

हिमनद्या जीवनासाठी अत्यावश्यक आहेत; त्यांचे वितळलेले पाणी पिण्यासाठी, शेतीसाठी, उद्योगांसाठी, स्वच्छ ऊर्जा उत्पादनासाठी आणि निरोगी परिसंस्थांसाठी महत्त्वाचे आहे. हिमनद्यांचे जलद वितळणे पाण्याच्या प्रवाहात अनिश्चितता निर्माण करत आहे, ज्यामुळे लोक आणि पर्यावरणावर गंभीर परिणाम होत आहेत. ​

युनेस्कोच्या अहवालानुसार, जगभरातील हिमनद्या अभूतपूर्व दराने वितळत आहेत, ज्यामुळे अलीकडच्या वर्षांत सर्वात जास्त बर्फ गमावले गेले आहे. 1975 पासून, 9,000 गिगाटन बर्फ गमावले गेले आहे, जे 25 मीटर जाडीच्या जर्मनीच्या आकाराच्या बर्फाच्या ब्लॉकच्या बरोबरीचे आहे. हे वितळणे आर्क्टिक ते आल्प्स, दक्षिण अमेरिका ते तिबेटी पठारापर्यंतच्या प्रदेशांवर परिणाम करत आहे, ज्यामुळे समुद्राची पातळी वाढते आणि पाण्याचे स्त्रोत कमी होतात. ​

हिमालयाच्या सावलीत असलेल्या भारतासाठीही हे एक गंभीर आव्हान आहे. हिमालयातील हिमनद्यांचे वितळणे येथील जलस्त्रोतांवर परिणाम करत आहे, ज्यामुळे शेती, ऊर्जा उत्पादन आणि जैवविविधतेवर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. ​जागतिक जल दिनाचा एक मुख्य उद्देश म्हणजे, 2030 पर्यंत सर्वांसाठी पाणी आणि स्वच्छतेची उपलब्धता सुनिश्चित करणे, जे संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या शाश्वत विकास ध्येय 6 शी संबंधित आहे. ​जागतिक जल दिन आपल्याला पाण्याचे महत्त्व आणि त्याच्या संवर्धनाची आवश्यकता याची आठवण करून देतो. हिमनद्यांचे संरक्षण आणि जलस्त्रोतांचे शाश्वत व्यवस्थापन ही आपल्या सर्वांची जबाबदारी आहे, ज्याद्वारे आपण भविष्यातील पिढ्यांसाठी सुरक्षित आणि स्वच्छ पाणी सुनिश्चित करू शकतो.

दरम्यान, जागतिक जल दिन साजरा करणे महत्त्वाचे आहे कारण आपण वापरत असलेले बहुतेक पाणी विहिरींसारख्या  भूमिगत स्रोतांमधून येते. ही संसाधने मर्यादित आहेत. जर त्यांचा वापर वाया गेला तर येणाऱ्या पिढीला मोठ्या पाण्याच्या संकटाचा सामना करावा लागू शकतो. या मौल्यवान संसाधनाचे रक्षण करण्यात आपण महत्त्वाची भूमिका बजावली पाहिजे. (हेही वाचा: Gudi Padwa 2025: गुढी पाडवा यंदा 29 की 30 मार्चला? जाणून चैत्रमासारंभाची तिथी, वेळ काय?)

जागतिक जागतिक जल दिनाचे महत्त्व सध्या जास्त आहे कारण अहवालांनुसार, जगातील 2 अब्जाहून अधिक लोक अजूनही सुरक्षित पिण्याच्या पाण्याशिवाय जगत आहेत. घाणेरडे पाणी आणि स्वच्छतेच्या कमकुवत व्यवस्थेमुळे होणाऱ्या अतिसारामुळे दर दोन मिनिटांनी पाच वर्षांखालील एका मुलाचा मृत्यू होतो. म्हणूनच, जागतिक जल दिनानिमित्त आयोजित कार्यक्रमांमध्ये जलसंवर्धनासारख्या विषयांवर जागरूकता निर्माण केली जाते.