Photo Credit - X

मुंबई: 7 सप्टेंबरच्या रात्री उशिरा, मुंबईच्या गिरगाव चौपाटीवर 'गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या' च्या जयघोषात हजारो भाविकांनी लालबागच्या राजाच्या विसर्जन सोहळ्याला गर्दी केली. मात्र, या वर्षीच्या विसर्जनाला 12 तासांहून अधिक विलंब झाल्याने, 'लालबागचा राजा'चा इतिहास आणि विसर्जन विधीबद्दल सर्वसामान्यांमध्ये उत्सुकता निर्माण झाली आहे. या विलंबानंतर अखेर कोळी समाजातील सदस्य आणि मच्छीमार बांधवांनी पुढाकार घेत विसर्जन यशस्वी केले. यामुळे 'लालबागचा राजा' आणि कोळी समाजाचा संबंध काय, हा प्रश्न पुन्हा एकदा चर्चेत आला आहे.

लालबागचा राजा विसर्जनाला तब्बल 12 तासांचा विलंब

10 दिवसांच्या गणेशोत्सवानंतर, अनंत चतुर्दशीच्या दुसऱ्या दिवशी सकाळी 9 वाजेपर्यंत 'लालबागचा राजा'चे विसर्जन होते. मात्र, या वर्षी लालबागचा राजा विसर्जन 2025 ला 12 तासांहून अधिक विलंब झाला. 6 सप्टेंबरच्या दुपारी लालबाग येथून सुरू झालेली मिरवणूक दुसऱ्या दिवशी सकाळी चौपाटीवर पोहोचली. मुंबईच्या गजबजलेल्या रस्त्यांवरून 22 तासांच्या प्रवासाला सामोरे गेल्यानंतरही मूर्तीचे विसर्जन वेळेवर होऊ शकले नाही.

 

View this post on Instagram

 

A post shared by LalbaugchaRaja (@lalbaugcharaja)

विशेषतः तयार केलेल्या तराफ्यावर मूर्ती हलवण्याचे अनेक प्रयत्न निष्फळ ठरले. गुडघ्यापर्यंतच्या पाण्यात मूर्ती बराच वेळ उभी राहिली. अखेर, कोळी समाजातील सदस्य आणि मच्छीमार बांधवांना पाचारण करण्यात आले. त्यांनी मोलाचे मार्गदर्शन आणि प्रत्यक्ष मदत देऊन मूर्तीला तराफ्यावर हलवले आणि रात्री 9 वाजण्याच्या सुमारास अरबी समुद्रात यशस्वीपणे विसर्जन केले.

हे देखील वाचा: Sankashti Chaturthi 2025: अश्विन महिन्यात विघ्नराजा संकष्टी चतुर्थी कधी असते? शुभ मुहूर्त आणि योग नोट करुन घ्या

विलंबामागे 'भरती-ओहोटी' आणि तराफ्यातील बिघाड

मंडळाच्या सदस्यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, भरती-ओहोटी आणि विसर्जनासाठी वापरल्या जाणाऱ्या तराफ्यात तांत्रिक बिघाड झाल्यामुळे हा विलंब झाला. यंदाच्या विसर्जनाच्या विलंबावरून सोशल मीडियावरही जोरदार चर्चा झाली. परंपरागतपणे विसर्जन करणारे कोळी समाजाचे सदस्यही यांत्रिक तराफ्याबद्दल चिंतित असल्याचे दिसले.

विसर्जनापूर्वी, हिरालाल पांडुरंग वाडकर या स्थानिक कोळी समाजातील सदस्याने एका व्हिडिओमध्ये म्हटले की, "वाडकर कुटुंब अनेक पिढ्यांपासून लालबागच्या राजाचे विसर्जन करत आहे. यंदा मंडळाने गुजरातमधील तराफ्याला कंत्राट दिल्यामुळे विसर्जनाला उशीर झाला. भविष्यात मंडळाने विसर्जन वेळेवर होईल याची काळजी घ्यावी."

लालबागचा राजा आणि कोळी समाज; काय आहे ऐतिहासिक संबंध?

'लालबागचा राजा' हा लालबाग परिसरातील एक सार्वजनिक गणेशोत्सव आहे. 10 दिवसांच्या उत्सवानंतर या मूर्तीचे विसर्जन गिरगाव चौपाटीवर अरबी समुद्रात केले जाते. कोळी समाजाचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी 'लालबागचा राजा'चा इतिहास जाणून घेणे आवश्यक आहे.

1934 मध्ये, 'सार्वजनिक गणेशोत्सव मंडळ, लालबाग'ची स्थापना लालबाग मार्केट येथे कोळी समाजाने केली. 1932 मध्ये, पेरू चाळीतील बाजार बंद झाल्यामुळे मुंबईतील गिरणी परिसरात राहणाऱ्या मच्छीमार आणि व्यापाऱ्यांवर मोठे संकट आले. आपला उदरनिर्वाह चालवण्यासाठी त्यांना खुल्या जागेत व्यवसाय करावा लागत होता. या अडचणींवर मात करण्यासाठी, त्यांनी गणपती बाप्पाला एक स्थायी जागा मिळवून देण्याचे व्रत घेतले.

त्यांच्या प्रार्थनेचे फळ म्हणून त्यांना बाजारपेठेसाठी एक भूखंड मिळाला. कुंवरजी जेठाभाई शाह, श्यामराव विष्णू बोधे, व्ही.बी. कोरगावकर, रामचंद्र तावटे, नखावा कोकम मामा, भाऊसाहेब शिंदे, यू.ए. राव आणि स्थानिक रहिवाशांच्या मदतीने, जमीनदार राजाबाई तय्यबअली यांनी बाजारासाठी जागा दिली. आज तो भूखंड 'लालबाग मार्केट' म्हणून ओळखला जातो.

लालबागचा राजाचा इतिहास

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Clio's Chronicles (@clioschronicles)

12 सप्टेंबर 1934 रोजी कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी मच्छीमार आणि व्यापाऱ्यांनी गणपतीची मूर्ती स्थापित केली. ही मूर्ती पारंपरिक मच्छीमारांच्या वेशात तयार केली होती. लालबागचा राजा नवसाला पावणारा असल्याने त्याला "नवसाचा गणपती" असे म्हटले जाते, ज्यामुळे लाखो भक्त येथे दर्शनासाठी येतात.

1935 पासून कांबळी कुटुंब ही मूर्ती तयार करत असून, त्यांच्याकडे मूर्तीच्या विशिष्ट डिझाइनचे पेटंट आहे, ज्यात बारीक चेहरा आणि सिंहासनावर बसलेला बाप्पा दिसतो. पारंपरिकरित्या, 19 फूट उंच मूर्ती समुद्रात घेऊन जाण्यासाठी यांत्रिक तराफ्याचा वापर केला जातो. मात्र, या वर्षी मंडळाने नवीन इलेक्ट्रिक तराफा आणला होता. कंबरेपर्यंत पाणी आणि जोरदार प्रवाहामुळे स्वयंसेवकांना ट्रॉलीवरून मूर्ती तराफ्यावर हलवण्यासाठी खूप संघर्ष करावा लागला.