QuickLY
Socially
Scientists discovered Shiva and Shakti in the Galaxy: शास्त्रज्ञांनी आकाशगंगेतील दोन अतिप्राचीन ताऱ्यांच्या साखळी शोधून काढल्या आहेत, ज्यांना शिव आणि शक्ती नावाने ओळखले जाते. शास्त्रज्ञांनी आकाशातील शिव आणि शक्तीचा शोध लावला आहे. या ताऱ्यांच्या दोन प्राचीन साखळ्या आहेत, ज्यांना हिंदू देवतांच्या नावाने ओळखले जाते, ज्यांनी आकाशगंगेच्या निर्मितीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली असे मानले जाते. या शोधामुळे शास्त्रज्ञांना आकाशगंगेच्या जीवन प्रवासाविषयी नवीन माहिती मिळाली आहे. शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की, युरोपियन स्पेस एजन्सी (ESA) च्या गैया दुर्बिणीद्वारे शोधण्यात आलेल्या या साखळ्या दोन वेगवेगळ्या आकाशगंगांचे अवशेष आहेत ज्यांनी एकत्रितपणे नवीन आकाशगंगा आकाशगंगेला जन्म दिला.
शक्ती आणि शिव मालिकेतील ताऱ्यांची रासायनिक रचना 12-13 अब्ज वर्षांपूर्वी जन्मलेल्या ताऱ्यांमध्ये आढळते तशीच आहे. दोन्ही साखळ्यांचे वस्तुमान आपल्या सूर्यापेक्षा एक कोटी पट जास्त आहे.
हिंदू पौराणिक कथांमध्ये, शिव आणि शक्तीच्या मिलनातून विश्वाचा जन्म झाल्याचा उल्लेख आहे. आता शास्त्रज्ञांच्या शोधामुळे आकाशगंगा कोणत्या प्रक्रियेतून निर्माण झाली असावी हे उघड झाले आहे.
जर्मनीतील मॅक्स प्लँक इन्स्टिट्यूटमधील खगोलशास्त्रज्ञ ख्याती मल्हान हे या संशोधनाचे मुख्य संशोधक असून, ते या आठवड्यात 'ॲस्ट्रोफिजिकल' जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले आहे. मल्हान म्हणतात, "मोठ्या प्रमाणावर, आमच्या संशोधनाचा उद्देश भौतिकशास्त्रातील मूलभूत प्रश्न, आकाशगंगा कशा तयार होतात यावर उपाय शोधणे हा आहे."
शिव आणि शक्ती कसे दिसतात
आकाशगंगा हा लाखो आणि अब्जावधी ताऱ्यांचा समूह आहे जो सुमारे एक लाख प्रकाशवर्षांच्या त्रिज्यामध्ये पसरलेला आहे. तारे, वायू आणि तारा धूळ यांचा हा समूह लांबीच्या लहरींच्या स्वरूपात असतो. मल्हान म्हणतात, "आमच्या अभ्यासातून आकाशगंगेचा सुरुवातीचा काळ कसा होता हे समोर आले आहे. आम्ही ताऱ्यांचे दोन गट ओळखले आहेत जे आकाशगंगेच्या निर्मितीपूर्वीचा शेवटचा टप्पा असावा."
या शोधात मदत करणाऱ्या गाया दुर्बिणीने २०१३ मध्ये काम करण्यास सुरुवात केली. ही दुर्बीण आकाशगंगेचा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा 3-डी नकाशा तयार करत आहे. त्यासाठी ताऱ्यांची पोझिशन्स, अंतर आणि वेग यांचे मूल्यांकन केले जात आहे. या डेटामुळे ख्याती मल्हान आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांना शिव आणि शक्ती ओळखण्याची संधी मिळाली.
आकाशगंगांच्या निर्मितीला सुरुवात करणारा बिग बँग सुमारे 13.8 अब्ज वर्षांपूर्वी घडला. शिव आणि शक्ती आता आकाशगंगेच्या केंद्रापासून ३० हजार प्रकाशवर्षे दूर आहेत. शिव केंद्राच्या जवळ आहे तर शक्ती गट आणखी दूर आहे.
13 अब्ज वर्षांचा चित्रपट
2022 मध्ये, शास्त्रज्ञांनी गायाद्वारे ताऱ्यांचा आणखी एक गट शोधला, ज्याला 'पूअर ओल्ड हार्ट' असे नाव देण्यात आले. आकाशगंगेच्या जन्मापासून हा समूह तेथे उपस्थित आहे. परंतु शिव आणि शक्ती गटातील ताऱ्यांची रासायनिक रचना आकाशगंगेतील इतर ताऱ्यांपेक्षा वेगळी आहे.
या ताऱ्यांमध्ये लोह, कार्बन, ऑक्सिजन आणि इतर जड धातू अल्प प्रमाणात असतात. हे धातू विश्वाच्या निर्मितीच्या सुरुवातीला तयार झालेल्या ताऱ्यांमध्ये होते. जेव्हा त्या ताऱ्यांचे आयुष्य संपले आणि ते तुटले तेव्हा हे घटक संपूर्ण विश्वात पसरले.
मल्हान म्हणतात, "आदर्शपणे, आम्हाला आकाशगंगेच्या सुरुवातीपासून आतापर्यंतच्या संपूर्ण प्रवासाचा नकाशा बनवायचा आहे. तो 13 अब्ज वर्षांच्या चित्रपटासारखा असेल. पण हे सोपे नाही."
