Photo Credit -Pixabay

दरवर्षी 21 जून रोजी आंतरराष्ट्रीय योग दिन (International Yoga Day 2025) साजरा केला जातो. हा दिवस योगाच्या प्राचीन भारतीय परंपरेचा जागतिक उत्सव आहे, जो शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक स्वास्थ्याला प्रोत्साहन देतो. 2025 मध्ये, हा 11वा आंतरराष्ट्रीय योग दिन ‘योगा फॉर वन अर्थ, वन हेल्थ’ या थीमखाली साजरा होणार आहे, ज्यामुळे वैयक्तिक आरोग्य आणि पर्यावरणीय समतोल यांच्यातील संबंध अधोरेखित होतो. 2014 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या सर्वसाधारण सभेत योग दिनाची संकल्पना मांडली, आणि 177 देशांच्या पाठिंब्याने 21 जून हा दिवस जागतिक योग दिन म्हणून घोषित झाला.

जाणून घ्या 21 जूनची निवड का-

आंतरराष्ट्रीय योग दिनासाठी 21 जून हा दिवस निवडण्यामागे वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक कारणे आहेत. हा दिवस उत्तर गोलार्धातील सर्वात लांब दिवस, म्हणजेच उन्हाळी संक्रांती आहे, ज्याला भारतीय परंपरेत ‘दक्षिणायन’ म्हणून संबोधले जाते. या काळात सूर्य उत्तरेकडून दक्षिणेकडे सरकतो, आणि योगाच्या दृष्टीने हा काळ ध्यान आणि आध्यात्मिक प्रगतीसाठी आदर्श मानला जातो.

हिंदू पौराणिक कथेनुसार, आदियोगी शिव यांनी या दिवशी मानवजातीला योगाचे ज्ञान दिले आणि ते पहिले गुरू (आदिगुरू) बनले. हा दिवस गुरू पूर्णिमेच्या दुसऱ्या पूर्ण चंद्रापासून सुरू होतो, ज्याला योग परंपरेत विशेष महत्त्व आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 2014 मध्ये संयुक्त राष्ट्रसंघात ही तारीख सुचवली, कारण ती जागतिक स्तरावर सूर्याच्या प्रकाश आणि संतुलनाचे प्रतीक आहे. यामुळे 21 जून हा योगाच्या वैश्विक संदेशाला साजेसा दिवस ठरला, जो शरीर, मन आणि आत्म्याच्या एकतेचा पुरस्कार करतो.

आंतरराष्ट्रीय योग दिनाचा इतिहास-

आंतरराष्ट्रीय योग दिनाची सुरुवात 2014 मध्ये झाली, जेव्हा पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 27 सप्टेंबर  2014 रोजी संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या सर्वसाधारण सभेत योगाला जागतिक व्यासपीठावर नेण्याचा प्रस्ताव मांडला. त्यांनी योगाला ‘भारताच्या प्राचीन परंपरेची अमूल्य भेट’ असे संबोधले, जी मन आणि शरीर, विचार आणि कृती, संयम आणि पूर्तता यांच्यातील सुसंवाद साधते. या प्रस्तावाला 177 देशांचा अभूतपूर्व पाठिंबा मिळाला, आणि 11 डिसेंबर 2014 रोजी संयुक्त राष्ट्रसंघाने ठराव 69/131 द्वारे 21 जून हा आंतरराष्ट्रीय योग दिन म्हणून घोषित केला. (हेही वाचा: Puri Jagannath Rath Yatra 2025: ओडिशाच्या पुरीमध्ये जगन्नाथ रथयात्रेच्या तयारीला सुरुवात; जाणून तारीख, वेळापत्रक, ऐतिहासिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व)

पहिला योग दिन 21 जून 2015 रोजी साजरा झाला, ज्यामध्ये जगभरातील लाखो लोकांनी सहभाग घेतला. नवी दिल्लीतील राजपथावर 35,985 लोकांनी, पंतप्रधान मोदी आणि 84 देशांचे प्रतिनिधी यांच्यासह, 21 योगासनांचा 35 मिनिटांचा सराव केला, ज्याने सर्वात मोठ्या योग सत्राचा गिनीज विश्वविक्रम नोंदवला. तेव्हापासून, हा दिवस न्यूयॉर्क, पॅरिस, बीजिंग, बँकॉक, सोल आणि दिल्लीसह जगभरात उत्साहाने साजरा होतो.

2025 ची थीम: योगा फॉर वन अर्थ, वन हेल्थ-

2025 च्या आंतरराष्ट्रीय योग दिनाची थीम ‘योगा फॉर वन अर्थ, वन हेल्थ’ आहे, जी व्यक्तीच्या आरोग्याला पर्यावरणाच्या स्वास्थ्याशी जोडते. ही थीम ‘वसुधैव कुटुंबकम्’ या भारतीय तत्त्वज्ञानावर आधारित आहे, जे संपूर्ण जगाला एक कुटुंब मानते. योग केवळ वैयक्तिक स्तरावर लवचिकता, ताकद आणि मानसिक शांती प्रदान करत नाही, तर तो पर्यावरणीय जागरूकता आणि टिकाऊ जीवनशैलीलाही प्रोत्साहन देतो. या थीम अंतर्गत, भारतात ‘योगा संगम’ नावाचा प्रमुख कार्यक्रम आयोजित होणार आहे, ज्यामध्ये 1,00,000 ठिकाणी सामूहिक योग सत्रे होणार आहेत. याशिवाय, 10 विशेष कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाणार आहे, जे योगाच्या जागतिक प्रभावाला अधोरेखित करतील. ही थीम पर्यावरण संरक्षण आणि सामूहिक कल्याणासाठी योगाच्या भूमिकेवर प्रकाश टाकते, विशेषतः जेव्हा जागतिक पर्यावरणीय आव्हाने वाढत आहेत.

आंतरराष्ट्रीय योग दिनाचे महत्त्व-

आंतरराष्ट्रीय योग दिनाचे महत्त्व त्याच्या सर्वसमावेशक आणि जागतिक स्वरूपात आहे. योग ही केवळ शारीरिक व्यायामाची पद्धत नाही, तर ती मन, शरीर आणि आत्म्याच्या एकतेची जीवनशैली आहे. हा दिवस योगाच्या अनेक फायद्यांबद्दल जागरूकता वाढवतो, जसे की तणाव कमी करणे, लवचिकता वाढवणे, रोगप्रतिकारक शक्ती सुधारणे आणि मानसिक स्पष्टता प्रदान करणे. जगभरातील लोकांना एकत्र आणून, हा दिवस सांस्कृतिक आणि भौगोलिक सीमा ओलांडून शांती आणि सुसंवादाचा संदेश देतो.

भारतात, योग हा प्राचीन सांस्कृतिक वारसा आहे, जो हजारो वर्षांपासून मंदिरे, आश्रम आणि घरांमध्ये पाळला जातो. आंतरराष्ट्रीय योग दिनामुळे हा वारसा जागतिक स्तरावर पोहोचला आहे, आणि आज लाखो लोक योगाला आपल्या दैनंदिन जीवनाचा भाग बनवत आहेत. याशिवाय, हा दिवस शालेय विद्यार्थ्यांपासून ते ज्येष्ठ नागरिकांपर्यंत सर्व वयोगटांना योगाचा अवलंब करण्यास प्रोत्साहित करतो, ज्यामुळे सार्वजनिक आरोग्याला चालना मिळते.