Puri Jagannath Rath Yatra 2025

ओडिशाच्या (Odisha) पुरी (Puri) येथील जगन्नाथ रथयात्रा (Jagannath Rath Yatra 2025) हा भारतातील सर्वात भव्य आणि पवित्र हिंदू उत्सवांपैकी एक आहे. दरवर्षी लाखो भाविक या यात्रेमध्ये सहभागी होतात. यंदा, 2025 मध्ये, हा उत्सव 27 जून रोजी सुरू होईल, ज्यामध्ये भगवान जगन्नाथ, त्यांचे बंधू बलभद्र आणि बहीण सुभद्रा यांच्या मूर्तींना भव्य रथांवर ठेवून जगन्नाथ मंदिरातून गुंडीचा मंदिरापर्यंत (Gundicha Temple) 3 किलोमीटरचा प्रवास केला जाईल. हा उत्सव हिंदू दिनदर्शिकेनुसार आषाढ महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या द्वितीया तिथीला साजरा केला जातो, जो साधारणतः जून किंवा जुलै महिन्यात येतो.

रथयात्रेचे ऐतिहासिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व तसेच तिच्या परंपरागत विधींमुळे ती केवळ धार्मिकच नव्हे तर सांस्कृतिक एकतेचे प्रतीक मानली जाते. जगन्नाथ रथयात्रा 2025 ही 27 जून रोजी मुख्य रथयात्रेने सुरू होईल आणि 5 जुलै रोजी बहुडा यात्रेने समाप्त होईल. हा उत्सव 9 दिवसांचा आहे, ज्यामध्ये विविध विधींचा समावेश आहे.

प्रमुख तारखा आणि विधी-

अक्षय तृतीया (30 एप्रिल 2025): या शुभ दिवशी रथांच्या निर्मितीला सुरुवात होते. विशिष्ट जंगलातून निवडलेल्या लिंबाच्या लाकडापासून रथ बनवण्यासाठी पहिली लाकडे आणली जातात.

स्नान पूर्णिमा (11 जून 2025): या दिवशी भगवान जगन्नाथ, बलभद्र आणि सुभद्रा यांच्या मूर्तींना 108 कलशांनी पवित्र जलाने स्नान घालण्याचा विधी होतो. यानंतर मूर्तींना गज बेश (हत्तीच्या रूपातील वस्त्र) परिधान केले जाते.

अनवसरा (13 ते 26 जून 2025): स्नानानंतर मूर्तींना 15 दिवस ‘आजारी’ मानले जाते आणि त्यांना विश्रांतीसाठी वेगळ्या कक्षात ठेवले जाते. या काळात मंदिर सामान्य भाविकांसाठी बंद असते.

गुंडीचा मर्जन (26 जून 2025): रथयात्रेच्या एक दिवस आधी गुंडीचा मंदिराची स्वच्छता केली जाते, ज्यामुळे मंदिर देवतांच्या आगमनासाठी तयार होते.

रथयात्रा (27 जून 2025): मुख्य रथयात्रा या दिवशी होते, ज्यामध्ये तीन रथ- जगन्नाथांचा नंदीघोष (16 चाके, 44.2 फूट उंच), बलभद्रांचा तालध्वज (14 चाके, 43.3 फूट उंच) आणि सुभद्रांचा दर्पदलन (12 चाके, 42.3 फूट उंच)- बडा दांडा मार्गे गुंडीचा मंदिरापर्यंत खेचले जातात.

हेरा पंचमी (1 जुलै 2025): या दिवशी भगवती लक्ष्मी, जगन्नाथांच्या पत्नी, गुंडीचा मंदिरात त्यांना भेटण्यासाठी येतात.

बहुडा यात्रा (5 जुलै 2025): 9 दिवसांच्या मुक्कामानंतर, देवता पुन्हा रथांद्वारे जगन्नाथ मंदिरात परत येतात. या प्रवासात ते मौसी मा मंदिरात थांबतात, जिथे त्यांना पोडा पिठा नावाचा गोड पदार्थ अर्पण केला जातो.

सुना बेश (6 जुलै 2025): परतल्यानंतर देवतांना सोन्याच्या दागिन्यांनी सजवले जाते, ज्याला सुना बेश म्हणतात.

निलाद्री बिजे (7 जुलै 2025): या अंतिम विधीमध्ये देवता पुन्हा मंदिराच्या गर्भगृहात प्रवेश करतात, ज्यामुळे उत्सवाची सांगता होते.

जगन्नाथ रथयात्रेचा उगम 12व्या शतकात गजपती राजा अनंतवर्मन चोडगंग देव यांच्या काळात झाला असे मानले जाते, ज्यांनी पुरी येथील जगन्नाथ मंदिराची स्थापना केली. 15व्या शतकात राजा पुरुषोत्तम देव यांनी या उत्सवाला अधिक व्यवस्थित स्वरूप दिले. रथयात्रा केवळ धार्मिक उत्सव नसून ती सांस्कृतिक आणि सामाजिक एकतेचे प्रतीक आहे. रथ खेचणे किंवा देवतांचे दर्शन घेणे हे पापमुक्ती आणि आशीर्वाद मिळवण्याचे साधन मानले जाते. (हेही वाचा: Amarnath Yatra 2025: यंदा पहिल्यांदाच केवळ 38 दिवसांसाठी चालणार अमरनाथ यात्रा; असणार 'कडक सुरक्षा', जम्मू काश्मीरमध्ये 42,000 निमलष्करी दल तैनात)

जगन्नाथ मंदिरात केवळ हिंदूंनाच प्रवेश आहे, परंतु रथयात्रेदरम्यान सर्व धर्म, जाती आणि वर्गाचे लोक देवतांचे दर्शन घेऊ शकतात आणि रथ खेचण्यात सहभागी होऊ शकतात, जे समानतेचे प्रतीक आहे. यावेळी भगवान जगन्नाथ मंदिरातून (स्वर्ग) बाहेर येऊन रस्त्यावर (पृथ्वी) भक्तांना भेटतात, जे त्यांच्या सर्वसमावेशक स्वरूपाचे द्योतक आहे. रथयात्रा ओडिशाच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारशाचे प्रदर्शन करते, ज्यामध्ये स्थानिक कला, नृत्य आणि संगीत यांचा समावेश होतो. 1960 च्या दशकापासून हरे कृष्णा चळवळीमुळे हा उत्सव जगभरात साजरा होऊ लागला आहे.