IMD Heat Wave Alert India: देशभरात उष्णतेची लाट, नागरिकांच्या आरोग्य आणि उपजीविकेवर परिणाम; IMD कडून 'रेड अलर्ट', जाणून घ्या हवामान अंदाज

Extreme Heat wave India: मान्सून आगमन लवकरच होणार असल्याच्या बातम्या मन सुखावत असल्या तरी प्रत्यक्षात मात्र देशभरात उन्हाळा तीव्र जाणवत आहे. दिवसेंदिवस तापमान अधिकच वाढत असून देशभरात उष्णतेची लाट निर्माण झाल्याचे पाहायला मिळत आहे. त्यातही काही राज्यांना उष्णतेच्या लाटेचा तडाखा अधिक बसताना दिसत असून भारतीय हवामान विभाग (IMD) ने थेट 'रेड अलर्ट' जारी (IMD Heatwave Alert India) केला आहे. तसेच, नागरिकांना काळजी घेण्याचे अवाहनही केले आहे. खास करुन या लाटेचा नागरिकांच्या आरोग्य आणि उपजीविकेवर (Heat Wave Impacting Health and Livelihoods) परिणाम होत आहे. जाणून घ्या हवामान अंदाज.

उष्णतेची लाट अधिक असलेली राज्ये

उष्णतेच्या लाटेने प्रभावित असलेल्या प्रदेशांमध्ये पंजाब, हरियाणा, दिल्ली, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, गुजरात आणि वायव्य मध्य प्रदेश यांचा समावेश आहे. येत्या पाच दिवसांत या भागांना दिलासा मिळणार नाही, असा अंदाज हवामान खात्याने वर्तवला आहे. याव्यतिरिक्त, हिमाचल प्रदेशच्या खालच्या टेकड्या, ज्यांना मैदानी प्रदेशातील उष्णतेपासून सुरक्षित आश्रयस्थान म्हणून पाहिले जाते, ते देखील तीव्र तापमानाचा अनुभव घेतील, असे आयएमडी सांगते. (हेही वाचा, Pakistan’s Schools Closed Heat Wave Warning: पाकिस्तानच्या पंजाब प्रांतात उष्णतेची तीव्र लाट, 25 ते 31 मे पर्यंत सर्व शाळा राहणार बंद)

रियाणातील सिरसा येथे देशातील सर्वाधिक तापमान नोंद

राजस्थान, हरियाणा, दिल्ली, चंदीगड आणि उत्तर प्रदेशच्या अनेक भागांमध्ये तापमान 45 अंश सेल्सिअसच्या वर वाढले आहे, ज्यामुळे रहिवाशांना दुपारच्या वेळेत घरामध्येच राहावे लागत आहे. गुजरातला उच्च उष्णता आणि आर्द्रता यांच्या घातक संयोगाचा सामना करावा लागला. हरियाणातील सिरसा येथे मंगळवारी 47.8 अंश सेल्सिअस तापमानाची नोंद झाली, जो देशातील सर्वाधिक तापमान आहे. (हेही वाचा, Heatwave in Delhi: दिल्लीत उष्णतेच्या लाटेचा रेड अलर्ट, पुढील काही दिवस दिलासा नाहीच)

राजधानी दिल्लीमध्ये वीजेची मागणी वाढली

दिल्लीच्या तापमानात मागील दिवसांच्या तुलनेत किंचित घट झाली, परंतु ते सामान्यपेक्षा तीन ते पाच अंशांनी जास्त राहिले. एअर कंडिशनर्सच्या वाढत्या वापरामुळे मंगळवारी दुपारी राष्ट्रीय राजधानीची सर्वोच्च वीज मागणी 7,717 मेगावॅटपर्यंत पोहोचली. अधिकाऱ्यांचा अंदाज आहे की या उन्हाळ्यात विजेची मागणी 8,000 MW पेक्षा जास्त होईल, जे या उन्हाळ्यात सुमारे 8,200 MW वर पोहोचेल. (हेही वाचा, Heatwave Alert In India: UP-MP आणि बिहारसह 6 राज्यांमध्ये उष्णतेची लाट; तापमान 45 अंशांपर्यंत पोहोचण्याची शक्यता, IMD कडून अलर्ट जारी)

मतदाना दिवशीही तापमान चढेच

दिल्लीतील रहिवासी कल्याण संघटनांनी निवडणुकीच्या दिवशी 25 मे रोजी मतदान केंद्रांवर कुलर, पंखे, थंड पिण्याचे पाणी आणि वैद्यकीय मदत पुरवावी अशी विनंती केली आहे. आयएमडीने याआधी लोकसभा निवडणुकीच्या सात टप्प्यांत होणाऱ्या तीव्र उष्णतेचा इशारा दिला होता.

तीव्र उष्णतेच्या लाटा येण्याची शक्यता

हिमाचल प्रदेशात, गडगडाटी वादळ आणि पावसाने किरकोळ दिलासा मिळाला, तरीही उना आणि नेरी येथे अनुक्रमे 42.4 आणि 42.2 अंश सेल्सिअस तापमान नोंदवले गेले. पुढील काही दिवसांत तापमानात दोन ते तीन अंशांनी वाढ होण्याची शक्यता असल्याने कोणताही मोठा दिलासा मिळण्याचा अंदाज स्थानिक हवामान विभागाने वर्तवला नाही. राजस्थानमध्ये तीव्र उष्णता कायम राहिली, झुंझुनूमधील पिलानी मंगळवारी 47.2 अंश सेल्सिअस तापमानात सर्वाधिक उष्ण राहिले. गंभीर परिस्थितीमुळे सामान्य जीवन विस्कळीत झाले. जयपूरमधील हवामान केंद्राने पुढील 72 तासांत कमाल तापमानात दोन अंश सेल्सिअसने आणखी वाढ होण्याची शक्यता वर्तवली असून, बहुतांश ठिकाणी उष्णतेच्या लाटा आणि काही ठिकाणी तीव्र उष्णतेच्या लाटा येण्याची शक्यता आहे.

उष्णतेच्या लाटेचा नागरिकांच्या जीवनावर परिणाम

तीव्र उष्णतेच्या लाटांनी भारताच्या काही भागांना सलग तीन वर्षे त्रास दिला आहे. ज्याचा परिणाम आरोग्य, पाण्याची उपलब्धता, शेती, वीज निर्मिती आणि इतर आर्थिक क्षेत्रांवर होत आहे. कमी उत्पन्न असलेली कुटुंबे आणि घराबाहेरील कामगार विशेषत: असुरक्षित असतात, त्यांच्याकडे पाणी आणि थंड करण्याच्या सुविधा पुरेशा प्रमाणात नसतात.

जागतीक बँकेकडून इशारा

जागतिक बँकेच्या अहवालात असा इशारा देण्यात आला आहे की 2030 पर्यंत उष्णतेच्या ताण-संबंधित उत्पादकतेत घट झाल्यामुळे अंदाजित 80 दशलक्ष जागतिक नोकऱ्यांपैकी 34 दशलक्ष भारताचा वाटा असेल. मॅकिन्से ग्लोबल इन्स्टिट्यूटच्या म्हणण्यानुसार, दशकाच्या अखेरीस भारताच्या जीडीपीच्या 4.5 टक्के (अंदाजे USD 150-250 अब्ज) पर्यंत नुकसान होईल. तज्ज्ञांनी ठळकपणे सांगितले की घराबाहेरील कामगार, वृद्ध आणि लहान मुलांना उष्माघात आणि उष्माघाताचा धोका जास्त असतो. जागतिक आरोग्य संघटनेने 1998 ते 2017 दरम्यान उष्णतेच्या लाटेमुळे 166,000 हून अधिक मृत्यूची नोंद केली आहे.

भारताच्या काही भागांमध्ये एप्रिलमध्ये विक्रमी कमाल तापमानाची नोंद झाली, ज्यामुळे आरोग्यविषयक इशारे आणि शाळा बंद झाल्या. या कालावधीत उष्माघाताने कमीत कमी पाच संशयित मृत्यूंसह, अनेक ठिकाणी एप्रिलमधील सर्वोच्च तापमान नोंदवले गेले. अग्रगण्य हवामान शास्त्रज्ञांनी गेल्या आठवड्यात असे म्हटले आहे की दर 30 वर्षांनी एकदा अशाच उष्णतेच्या लाटा येऊ शकतात, हवामानातील बदलामुळे या घटनांची शक्यता 45 पटीने अधिक आहे.