Israel Using AI For War: गाझामधील हल्ल्यांसाठी इस्त्रायल वापरतयं कृत्रिम बुद्धिमत्ता? भविष्यातील युद्धाचे परिमान बदलण्याची चिन्हे

Israel Using Habsora For War: हमास विरोधात गाझा पट्टीत केल्या जाणाऱ्या हल्ल्यांसाठी लक्ष्य निवडताना इस्त्रायल कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial intelligence) वापरत असल्याची माहिती पुढे आले आहे. इस्त्राईल हा एक शस्त्रांस्त्रांमध्ये स्वयंपूर्ण आणि अत्याधुनिकतेच्या क्षेत्रात अव्वल क्रमांकावर असलेला देश म्हणून ओळखला जातो. आंतरराष्ट्रीय प्रसारमाध्यमांनी याबाबत दिलेल्या वृत्तात म्हटले आहे की, इस्त्रायल डिफेन्स फोर्स (IDF) हबसोरा (Habsora) नामक एआय (AI) प्रणाली वापरत आहे. जी गाझापट्टीत हमासला लक्ष्य करण्यासाठी वापरली जात आहे. खास करुन ही प्रणाली बॉम्ब टाकण्यासाठी वापरली जात आहे. जेणेकरुन हमासची लष्करी तळं शोधने, हल्ल्यामध्ये झालेल्या जीवित हानीची आणि त्याच्या संख्येसंबंधी माहिती ठेवणे, अंदाज बांधणे तसेच हमासचे सैनिक आणि सामान्य नागरिक यांच्यातील फरक स्पष्ट करणे या कामी या प्रणालीचा वापर केला जातो आहे. ज्यामुळे युद्धातील एआयच्या नैतिक परिणामांबद्दल चिंता निर्माण झाली आहे. स्वायत्त प्रणालींच्या लष्करी अनुप्रयोगांच्या सामाजिक, राजकीय आणि नैतिक संबंधावरही कसा परिणाम होईल याबाबत अभ्यास केला जाऊ लागला आहे.

युद्धावर AI चा प्रभाव:

AI सैन्यांसाठी "फोर्स मल्टीप्लायर" म्हणून काम करत आहे, सैन्याची कार्यक्षमता वाढवत आहे आणि संभाव्यपणे युद्धाचा वेग आणि मारकपणा वाढवत आहे. दूरस्थ आणि स्वायत्त प्रणाली, जसे की IDF च्या हबसोरा, बुद्धिमत्ता, पाळत ठेवणे आणि टोपण प्रयत्नांमध्ये योगदान देतात, परंतु शत्रूंचे अमानवीकरण आणि त्यांच्या नावाने लढलेल्या युद्धांपासून समाजाच्या अलिप्ततेबद्दल नैतिक प्रश्न देखील उपस्थित करतात. (हेही वाचा, Israel-Hamas War Update: Gaza कडून इस्त्राईल वर लष्करी कारवायांना पुन्हा सुरूवात; युद्धविराम संपला)

जगभरातील युद्ध आणि युद्धात वापरल्या जाणाऱ्या शस्त्रांचा वापर करणाऱ्या अभ्यासकांना वाटते की, युद्धामध्ये एआय प्रणाली वापरणे म्हणजे भविष्यामध्ये युद्धाचे परिमानच बदलणे होय. ज्यामुळे युद्ध एका वेगळ्याच पद्धतीने लढले जाऊ शकेल. अलिकडील काही वर्षांमध्ये युद्धं आणि लढायांमध्ये मानवी वापर कमी होऊन यंत्रांचाच अधिक वापर केला जाऊ लागला आहे. अशामध्येच जर आता एआय प्रणाली वापरली गेली तर युद्धे अधिक गतिमान आणि तितकीच निश्चित लक्ष्यावर अधिक विध्वंसक होऊ शकतील. ज्यामध्ये मनुष्यबळाचा वापर नगन्य असेल पण होणारे नुकसान अधिक. शत्रूच्या लक्ष्याचा सामना करणे, तळ शोधने, शत्रूची यंत्रणा कमकूवत करणे, त्यावर अचूक हल्ला करणे या गोष्टी कृत्रिम बुद्धिमत्ता वापरली गेल्याने अधिक प्रभावी होईल. इतकेच नव्हे तर अशा प्रकारे लढले गेलेले युद्ध अधिक अमानवी असेल. स्वत:च्या सैनिकांचे प्राण वाचवून शत्रूपक्षामध्ये अधिक जीवित हानी घडवून आणण्याची क्षमता या युद्धामध्ये असेल, असेही अभ्यासक सांगतात. (हेही वाचा: Israel Boy Release From Hamas Prison: हमासच्या कैदेतून चिमुरड्याची सुटका; बाप-लेकाच्या भेटीचा व्हिडिओ व्हायरल .)

एआयचा प्रभाव

एआयचा प्रभाव हा कृत्रिम बुद्धीमत्ता (Intelligence), सर्विलंन्स (Surveillance) आणि लष्करी टेहळणीसाठी (reconnaissance) अधिक प्रमाणात वापरली जाऊ शकते. खास करुन आयडीएफ (IDF) द्वारा वापरली जाणारी एआय प्रणाली ज्याला हबसोरा म्हटले जात आहे. ती वर्तमानकाळातील सर्वात घातक आणि मानवी हस्तक्षेपाशिवाय वापरली गेलेली प्रणाली म्हणून ओळखली जात आहे. या प्रणालीमध्ये युद्धाची परिभाषा बदलण्याची क्षमा आहे. ही प्रणाली संकेत आणि संदेशाचे अर्थ बदलू शकते. इतकेच नव्हे तर ते अधिक गुंतागुंतीचेही करु शकते.

आव्हाने आणि वाद:

AI-सक्षम लक्ष्यीकरण प्रणालीचा वापर अचूकता, जबाबदारी आणि चुकीच्या माहितीच्या संभाव्यतेशी संबंधित आव्हाने निर्माण करतो. काही लोक असा युक्तिवाद करतात की मशीन लर्निंग लक्ष्यीकरणात अचूकता वाढवते, ऐतिहासिक पुरावे नागरी अपघात टाळण्यात निर्माण होणारी आव्हाने यश मिळते. सामान्य नागरिक आणि सैनिक वेगळे करण्यात यश येत असल्याचा दावा केला जात असला तरी, त्याती अडचणी कायम आहेत. एआय सिस्टीम पॅटर्न-मॅचिंगवर अवलंबून आहेत. ज्यामुळे ती जी जटिल आणि डायनॅमिक वास्तविक-जगातील परिस्थितींशी लागू करता येण्यात अडचणी येत असल्याचेही आडळून येते.

नैतिक परिमाण आणि भविष्यातील परिणाम:

युद्धामध्ये AI चे एकत्रीकरण संघर्षात अज्ञातपणा, लष्करी कृती आणि नागरी लोकसंख्येमधील संबंध तोडणे आणि सैन्यीकरणातील संभाव्य वाढीबद्दल प्रश्न निर्माण करते. जसजसे एआय युद्धात अधिक प्रचलित होत जाईल, तसतशी नवी आव्हाने उदयास येतील. एआय विकासावर नियंत्रण ठेवणारी आव्हाने उभी करतात. लष्करी पद्धतींमध्ये एआयच्या वापरामध्ये लोकशाही आदर्शांचे समर्थन केले जाते आहे किंवा नाही हे सुनिश्चित करण्यासाठी गंभीर नैतिक आणि राजकीय विश्लेषणाची आवश्यकता आहे.

इस्रायलच्या हबसोरा प्रणाली युद्धातील AI चा वापर, सशस्त्र संघर्षांचे विकसित स्वरूप अधोरेखित करते. तंत्रज्ञान जसजसे प्रगती करत आहे, तसतसे युद्धातील AI च्या सभोवतालच्या नैतिक बाबींचे काळजीपूर्वक परीक्षण करणे आवश्यक आहे. सध्याचा मार्ग शत्रूंच्या संभाव्य अमानवीकरण, लष्करी कृती आणि सामाजिक मूल्यांमधील वाढती दरी आणि सशस्त्र संघर्षांमध्ये AI चा वापर नियंत्रित करण्यासाठी मजबूत नैतिक आणि कायदेशीर चौकटीची आवश्यकता असल्याची मागणी जगभरातून पुढे येऊ लागली आहे.