Tigers Missing from Ranthambore: रणथंबोर राष्ट्रीय उद्यानातून 75 पैकी 25 वाघ बेपत्ता; अधिकाऱ्यांच्या माहितीमुळे खळबळ
राजस्थानच्या वन्यजीव विभागाने या लुप्तप्राय प्राण्यांच्या बेपत्ता होण्याच्या संदर्भात तपास सुरू केला आहे.
राजस्थान (Rajasthan) राज्यातील रणथंबोर राष्ट्रीय उद्यानातील (Ranthambore National Park) जवळपास 75 पैकी 25 वाघ बेपत्ता (Missing ) झाले आहेत, अशी माहिती राजस्थानचे मुख्य वन्यजीव वॉर्डन पवनकुमार उपाध्याय यांनी दिली आहे. ज्यामुळे वन्यजीव संवर्धन (Wildlife Conservation) प्रेमींमध्ये खळबळ उडाली आहे. जानेवारी 2019 ते जानेवारी 2022 दरम्यान 13 वाघ बेपत्ता झाल्याचे पूर्वीच्या नोंदींसह, एकाच वर्षात उद्यानातून गायब झालेल्या वाघांची ही सर्वाधिक संख्या आहे. शिकार आणि इतर काही भौगोलिक कारणांमुळे वाघांची संख्या (Tiger Population) झपाट्याने कमी होत आहे. या पार्श्वभूमीवर वाघ हा दुर्मिळ वन्य प्राण्यांमध्ये गणला जातो. त्यामुळे त्याच्या संवर्धनासाठी वन खाते प्रचंड सतर्क असते. असे असताना ही संख्या कमी होण्यावरुन चिंता व्यक्त केली जात आहे.
वाघांचे झाले काय? समिती घेणार शोध
वन्यजीव संवर्धन महत्त्वाचे ठरत असताना वाघांची संख्या मोठ्या प्रमाणावर कमी होत असताना, राज्य वन्यजीव विभागाने या प्रकरणाची सखोल चौकशी करण्यासाठी तीन सदस्यीय समिती स्थापन केली आहे. या समितीकडे देखरेख नोंदींचा आढावा घेण्याचे आणि उद्यान अधिकाऱ्यांच्या कोणत्याही त्रुटींचे मूल्यांकन करण्याचे काम सोपवण्यात आलेले आहे. ही समिती दोन महिन्यांत तपशीलवार अहवाल सादर करेल. 17 मे ते 30 सप्टेंबर या कालावधीत बेपत्ता झालेले 14 वाघ शोधणे हे त्यांचे प्राथमिक लक्ष असेल. (हेही वाचा, Tiger Skin Trafficking Racket: वाघाच्या कातड्याची तस्कीर करणारे रॅकेट उद्ध्वस्त; पुणे कस्टमची मोठी कारवाई)
निरीक्षण अहवालात वनविभागाच्या कामगिरीवर चिंता
निरीक्षण अहवालात वारंवार हरवलेल्या वाघांच्या संख्येबाबत चिंता व्यक्त केली आहे. "उद्यानाच्या क्षेत्रीय संचालकांना अनेक सूचना देऊनही त्यात कोणतीही लक्षणीय सुधारणा झालेली नाही. 14 ऑक्टोबर 2024 च्या अहवालानुसार, 11 वाघ एका वर्षाहून अधिक काळापासून बेहिशेबी होते, तर अलीकडच्या काळात आणखी 14 वाघांची संख्या मर्यादित होती. या मुद्द्यांच्या पार्श्वभूमीवर चौकशी समिती स्थापन करण्यात आली आहे ", असे आदेशात म्हटले आहे. (हेही वाचा, Viral Video: 12 वर्षाच्या मुलाने वाचवले मित्राचे प्राण, वाघांशी केली झुंज)
वाघ कॅमेऱ्यात आलेच नाहीत
मुख्य वन्यजीव वॉर्डन उपाध्याय म्हणाले, "ही समिती दोन महिन्यांत आपले निष्कर्ष देईल. त्वरित लक्ष देण्याची गरज असलेल्या देखरेखीतील त्रुटी आम्ही ओळखल्या आहेत. साप्ताहिक देखरेख अहवाल, जे मी गोळा करण्यास सुरुवात केली आहे, ते सूचित करतात की, हे वाघ ट्रॅप कॅमेऱ्यांमध्ये कैद झाले नव्हते. ही एक गंभीर बाब आहे आणि त्यावर तोडगा काढण्यासाठी आम्ही प्रयत्न तीव्र करत आहोत ".
रणथंबोरमधील वाघांची संख्या व्यवस्थापित करण्याच्या प्रयत्नांमध्ये उद्यानाच्या बफर झोनमधून गावे स्थलांतरित करण्याच्या योजनांचा समावेश आहे. परंतु 2016 मध्ये शेवटच्या पुनर्वसनापासून प्रगती थांबली आहे. 900 चौरस किलोमीटरवर पसरलेल्या रणथंबोर राष्ट्रीय उद्यानात सध्या 75 वाघ आहेत, ज्यात पिल्ले आणि तरुण प्रौढांचा समावेश आहे-ही संख्या त्याच्या क्षमतेस आव्हान देते. भारतीय वन्यजीव संस्थेने (2006-2014) केलेल्या अभ्यासानुसार हे उद्यान सुमारे 40 प्रौढ वाघांना आरामात टिकवून ठेवू शकते. अति गर्दीमुळे वाघांमधील प्रादेशिक संघर्षांना हातभार लागला आहे, ज्यामुळे या मोठ्या मांजरींच्या कल्याणावर आणि दृश्यमानतेवर संभाव्य परिणाम झाला आहे.