What Is Screen Addiction? स्क्रीन ॲडिक्शन म्हणजे काय? मुलांबासून आईबाबांपर्यंत, नातवंडांपासून आजीआजोबांपर्यंत वाढतो 'हा' आजार

स्क्रीन ॲडिक्शन (Digital Addiction), ज्याला डिजिटल ॲडिक्शन किंवा टेक्नॉलॉजी ॲडिक्शन म्हणूनही ओळखले जाते, याचा अर्थ स्मार्टफोन (Smartphones), टॅब्लेट (Tablets), कॉम्प्युटर (Computers) आणि गेमिंग कन्सोल (Gaming Consoles) यासारख्या इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांचा अति आणि सक्तीने वापर करणे होय. स्क्रीनच्या व्यसनाशी झुंजणाऱ्या व्यक्ती अनेकदा डिजिटल मीडियामध्ये व्यस्त राहून त्यांचा शारीरिक आरोग्य, मानसिक आरोग्य, नातेसंबंध आणि दैनंदिन जबाबदाऱ्यांना हानी पोहोचवण्यात अवाजवी वेळ घालवताना दिसतात. (Screen, Digital Addiction)

डिजिटल व्यसनाधिनतेमुळे वाढणाऱ्या समस्या

झटपट समाधान, मनोरंजन, सामाजिक संबंध आणि वास्तविक-जगातील तणावापासून सुटका करण्याचे प्रमुख सधन म्हणून अनेक लोक मोबाईल, टीव्ही, लॅपटॉप किंवा तत्सम बाबींशी जवळी करतात. ते विविध गॅझेट्सवर सोशल मीडियाच्या माध्यामांतून वेळ मोठ्या प्रमाणावर खर्च करतात. ज्यातून डिजिटल व्यसन होण्याचे प्रमाण वाढते. जास्त स्क्रीन वेळेमुळे अनेक नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात. डिजिटल व्यसनाधिनतेमुळे वाढणाऱ्या समस्या खालील प्रमाणे. (हेही वाचा, Smartphone Addiction: सतत फोन चेक करण्याची सवय ठरू शकते घातक; मेंदूवर होत आहे अनेक दुष्परिणाम, अभ्यासात धक्कादायक खुलासा)

शारीरिक आरोग्याच्या समस्या:

स्क्रीनचा दीर्घकाळ वापर बैठी जीवनशैलीला कारणीभूत ठरू शकतो, ज्यामुळे लठ्ठपणा, खराब मानसिक स्थिती, डोळ्यांचा ताण, डोकेदुखी आणि झोपेचा त्रास यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात.

मानसिक आरोग्य आव्हाने:

स्क्रीनचे व्यसन चिंता, नैराश्य, तणाव आणि सामाजिक अलिप्तता यांसह विविध मानसिक आरोग्य समस्यांशी जोडलेले आहे. स्क्रीन जास्त वेळ पाहिण्याची सवय सामान्य मेंदूच्या कार्यात व्यत्यय आणू शकतो. (हेही वाचा, E-Cigarettes Banned: ई-सिगारेटवर बंदी! किशोरवयीन मुलांमधील वाढत्या व्यसनाधिनतेमुळे 'या' देशाने केले भारताच्या निर्णयाचे अनुसरण)

संबंधांवर परिणाम:

स्क्रीनचा जास्त वापर केल्याने कुटुंबातील सदस्य, मित्र आणि रोमँटिक भागीदार यांच्याशी संबंध ताणले जाऊ शकतात. व्यक्ती समोरासमोरच्या परस्परसंवादापेक्षा स्क्रीन टाइमला प्राधान्य देऊ शकतात, ज्यामुळे दुर्लक्ष, नाराजी आणि संपर्क तोडण्याच्या भावना निर्माण होतात.

शैक्षणिक किंवा कामाची कामगिरी बिघडलेली:

स्क्रीनचे व्यसन शैक्षणिक किंवा कामाशी संबंधित जबाबदाऱ्यांमध्ये व्यत्यय आणू शकते, कारण व्यक्तींना डिजिटल उपकरणांपासून विचलित होण्यामुळे लक्ष केंद्रित करण्यासाठी, मुदत पूर्ण करण्यासाठी किंवा माहिती टिकवून ठेवण्यासाठी संघर्ष करावा लागतो.

व्यसनाचा धोका:

स्क्रीन व्यसन हे पदार्थांच्या व्यसनाशी साम्य दाखवते. कारण या व्यक्तींना लालसा, माघार घेण्याची लक्षणे आणि त्यांच्या स्क्रीनच्या वापरावरील नियंत्रण गमावणे जाणवू शकते. हे सक्तीचे वर्तन कालांतराने वाढू शकते, ज्यामुळे नकारात्मक परिणाम असूनही ते कमी करण्यास असमर्थता येते.

स्क्रीन व्यसनाधीनतेला (स्क्रीन ॲडिक्शन) संबोधित करण्यासाठी बऱ्याचदा बहुआयामी दृष्टीकोन आवश्यक असतो. ज्यामध्ये सीमा निश्चित करणे, स्व-नियमन सराव करणे, सामाजिक समर्थन शोधणे आणि शारीरिक कृती, सामाजिक नाते आणि सजगतेस प्रोत्साहन देणाऱ्या वैकल्पिक कृतींमध्ये गुंतणे समाविष्ट असते. याव्यतिरिक्त, समुपदेशन, थेरपी आणि समर्थन गट त्यांच्या स्क्रीन टाइमचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आणि त्यांच्या व्यसनास कारणीभूत असणाऱ्या मानसिक समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी संघर्ष करणाऱ्या व्यक्तींसाठी फायदेशीर ठरू शकतात.

स्क्रीनच्या अतिवापराच्या संभाव्य जोखमींबद्दल जागरूकता वाढवणे, लहानपणापासूनच स्क्रीनच्या निरोगी सवयींना प्रोत्साहन देणे, हे स्क्रीन व्यसनाचा सामना करण्यासाठी आणि संतुलित डिजिटल जीवनशैलीला चालना देण्यासाठी आवश्यक पावले आहेत.