Masoud Pezeshkian Wins: मसूद पेझेश्कियान इराणचे नवे अध्यक्ष; सार्वत्रिक निवडणुकीत मताधिक्याने विजय
इराणच्या अध्यक्षपदासाठीच्या निवडणुकीचा निकाल शनिवारी (6 जुलै) लागला.
सुधारणावादी उमेदवार मसूद पेझेश्कियान (Masoud Pezeshkian) इराणच्या अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीत Iran Presidential Election 2024) विजयी झाले आहेत. इराणच्या अध्यक्षपदासाठीच्या निवडणुकीचा निकाल शनिवारी (6 जुलै) लागला. इस्लामिक रिपब्लिकमध्ये अनेक वर्षांच्या निर्बंध, पाश्चिमात्य देशांशी संलग्न राहण्याचे आणि देशाच्या अनिवार्य कायद्याची अंमलबजावणी सुलभ करण्याचे आश्वासन देणाऱ्या पेझेश्कियान यांनी कट्टरपंथी सत्ताधारी सईद जलिली (Saeed Jalili) यांना निवडणूक प्रचारादरम्यान चांगलेच धारेवर धरले होते. अखेर त्यांच्या निवडणूक प्रचाराची धार त्यांना विजयापर्यंत घेऊन गेली.
सर्वोच्च अधिकार नेते अयातुल्ला अली खमेनी यांच्याकडे
हृदय शल्यचिकित्सक आणि दीर्घकाळ खासदार असलेल्या पेझेश्कियान यांनी 16.3 दशलक्ष मते मिळविली. मतमोजणीदरम्यानच्या अधिकृत आकडेवारीनुसार त्यांनी मावळते सत्ताधारी जलिली यांच्या 13.5 दशलक्ष मतांना मागे टाकले. या विजयानंतर त्यांच्या समर्थकांनी तेहरान आणि इतर शहरांच्या रस्त्यावर उतरून विजय साजरा केला. दरम्यान, सुधारणावादाचा पुरस्कार केला असला तरी इराणच्या शिया धर्मशाहीत मूलगामी परिवर्तन करण्याबाबात आपला कोणताही विचार नाही तसेच सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खमेनी यांना राज्याच्या महत्त्वाच्या निर्णयात अंतिम अधिकार असल्याचे त्यांनी मान्य केले असून ते त्यावर कायम आहेत. (हेही वाचा, Pakistan To Ban All Social Media Platforms: पाकिस्तानमध्ये तब्बल सहा दिवस सर्व सोशल मीडिया बंद राहणार; सरकारचा मोठा निर्णय, जाणून घ्या कारण)
एका बाजूला इस्रायल-हमास संघर्ष आणि दुसऱ्या बाजूला इराणचा प्रगतीशील आण्विक कार्यक्रम यांमुळे मध्यपूर्वेतील राजकारण ढवळून निघाले आहेत. चिंताही वाढल्या आहेत. अशा तणावाच्या काळात पेझेश्कियान यांच्याकडे इराणची सूत्रे आली आहेत. हा विजय अमेरिकेच्या अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीमुळे तेहरान आणि वॉशिंग्टन यांच्यातील भविष्यातील कोणत्याही अटकेसाठी संभाव्य आव्हाने देखील असल्याचे मानले जात आहे.
वाढत्या प्रादेशिक तणावादरम्यान निवडणूक
दरम्यान, 28 जून रोजी झालेल्या मतदानाच्या सुरुवातीच्या फेरीत 1979 च्या इस्लामिक क्रांतीनंतर इस्लामिक रिपब्लिकच्या इतिहासातील सर्वात कमी मतदान नोंदवले गेले, जे अनेक वर्षांच्या आर्थिक अडचणी आणि राजकीय दडपशाहीनंतर लोकांचा भ्रमनिरास दर्शविते. मतदानाची वेळ मध्यरात्रीपर्यंत वाढवण्यासह उच्च सहभागाला प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकारी प्रयत्न असूनही, अहवाल आणि ऑनलाइन व्हिडिओंनी अनेक मतदान केंद्रांवर कमी मतदान झाल्याचे सांगितले. वाढत्या प्रादेशिक तणावादरम्यान ही निवडणूक झाली. इराणने एप्रिलमध्ये गाझा युद्धावर इस्रायलवर पहिला थेट हल्ला केला. तेहरान-समर्थित मिलिशिया गट, जसे की लेबनॉनमधील हिजबुल्ला आणि येमेनमधील हुथी बंडखोरांनी, त्यांच्या कृती तीव्र केल्या आहेत. त्यामुळे या निवडणुकीत मध्यपूर्वीतील गुंतागुंत अधिक वाढली होती.
इराणच्या युरेनियम संवर्धन कृतींनी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर चिंता वाढवली आहे. या देशाकडे आता अनेक अण्वस्त्रांसाठी पुरेसा साठा आहे.जर त्याने त्यांची निर्मिती करण्याचा निर्णय घेतला तर आणखी एका अण्वस्त्र सज्ज देशाची भर पडू शकते. सर्वोच्च नेते खामेनी यांनी राज्य व्यवहारात अंतिम म्हणणे कायम ठेवले असले तरी, पेझेश्कियानचे अध्यक्षपद इराणच्या परराष्ट्र धोरणाच्या दिशेने प्रभाव टाकू शकते, एकतर संघर्ष किंवा पश्चिमेशी सहयोग.
इराण आण्विक करारातून माघार घेण्याच्या 2018 च्या निर्णयाचा विचार करून, अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या पदावर परत येण्याच्या संभाव्य परिणामावर देखील निवडणूक मोहिमेने लक्ष दिले. इराण आणि बिडेन प्रशासन यांच्यात अप्रत्यक्ष चर्चा झाली असताना, आर्थिक निर्बंध उठवण्याच्या बदल्यात तेहरानच्या आण्विक कार्यक्रमावरील निर्बंध पुन्हा सुरू करण्याच्या दिशेने कोणतीही लक्षणीय प्रगती झालेली नाही. मे महिन्यात हेलिकॉप्टर अपघातात मरण पावलेले दिवंगत राष्ट्राध्यक्ष इब्राहिम रायसी हे इराणच्या राजकारणातील महत्त्वाचे व्यक्तिमत्त्व आणि खमेनेई यांचे संभाव्य उत्तराधिकारी होते. रायसी हिजाब नियमांचे उल्लंघन केल्याच्या आरोपाखाली अटकेत असलेल्या महसा अमिनीच्या मृत्यूबद्दल 2022 च्या निषेधानंतर 1988 च्या सामूहिक फाशी आणि 2022 च्या तीव्र क्रॅकडाउनमधील भूमिकेसाठी ओळखली जात होती.