NASA-ISRO's NISAR Satellite: नासा आणि इस्त्रो यांचा संयुक्त उपग्रह 2025 मध्ये होणार प्रक्षेपित; पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या हालचालींवर लक्ष ठेवण्याचे उद्दिष्ट
जो पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या हालचालींवर लक्ष ठेवणार असून, तो 2025 मध्ये प्रेक्षपीत होणे अपेक्षीत आहे.
नासा (NASA) आणि भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) 2025 च्या सुरुवातीला नासा-इस्रो सिंथेटिक अपर्चर रडार (NISAR Satellite) उपग्रह प्रक्षेपित करण्याची तयारी करत आहेत. पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील अगदी सामान्य हालचाली शोधण्यासाठी तयार केलेल्या पृथ्वी-निरीक्षण उपग्रहामुळे (Satellite Technology) संदेशवहनात आणि नैसर्गिक संकटांचा (Natural Disasters) सामना करण्याची क्षमता वाढू शकते. ज्यामुळे भूकंप (Earthquake Monitoring), भूस्खलन आणि ज्वालामुखीच्या घटनांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींना बळी पडणाऱ्या क्षेत्रांच्या देखरेखीमध्ये क्रांती होण्याची अपेक्षा आहे. एका इंचाच्या अपूर्णांकाच्या प्रमाणात पृष्ठभागाच्या बदलांचा मागोवा घेऊन, एनआयएसएआर आपत्ती व्यवस्थापन आणि पायाभूत सुरक्षा मूल्यांकनांमध्ये मदत करू शकेल.
पृथ्वीवरील जमीन आणि बर्फाने झाकलेले क्षेत्रही होणा स्कॅन
नासाच्या अधिकृत निवेदनात म्हटले आहे की, एनआयएसएआर उपग्रह अत्याधुनिक एल-बँड आणि एस-बँड रडार तंत्रज्ञानाने सुसज्ज असेल. ज्यामुळे तो 12 दिवसांच्या कालावधीत दोनदा पृथ्वीची जवळजवळ सर्व जमीन आणि बर्फाने झाकलेले क्षेत्र स्कॅन करू शकेल. कॅलिफोर्नियामधील नासाच्या जेट प्रोपल्शन लॅबोरेटरीने (JPL) विकसित केलेला एल-बँड रडार, जमिनीवरील सूक्ष्म बदल शोधण्यासाठी दाट वनस्पतींमधून खोलवर प्रवेश करण्यास सक्षम करतो. इस्रोचा एस-बँड रडार प्रतिमेची गुणवत्ता आणखी वाढवेल आणि सर्वसमावेशक पृष्ठभागाच्या देखरेखीसाठी दिवस किंवा रात्र हवामानाची पर्वा न करता सतत डेटा संकलन सुनिश्चित करेल. (हेही वाचा, Sunita Williams यांची प्रकृती खालावतेय? NASA ने अंतराळवीरांच्या आरोग्याबद्दल अपडेट)
भूगर्भातील हालचाली टीपण्यास मदत
जेपीएल मधील मोहिमेच्या अनुप्रयोगांचे नेतृत्व करणाऱ्या कॅथलीन जोन्स यांनी भूकंपाच्या क्षेत्रांचा मागोवा घेण्यासाठी एक महत्त्वाचे साधन उपलब्ध करून देत, जमिनीवरील अचूक हालचाली टिपण्याची उपग्रहाची मजबूत क्षमता अधोरेखित केली. तथापि, मार्क सिमन्स म्हणून, U.S. प्रकल्पातील सॉलिड अर्थ सायन्स लीड यांनी स्पष्ट केले की, एन. आय. एस. ए. आर. भूकंपाचा अंदाज लावू शकत नसला तरी, लॉक केलेले फॉल्ट क्षेत्रे हायलाइट करून भूकंपाची उच्च क्षमता असलेले प्रदेश ओळखण्यास मदत करू शकते. (हेही वाचा, ISRO-VSSC Apprentice Recruitment: इस्रोच्या विक्रम साराभाई स्पेस सेंटर मध्ये अप्रेंटिस भरती, जाणून घ्या पदे आणि Walk-In Interview तारीख)
भूकंप-संबंधित बदल ओळखणे शक्य?
पायाभूत सुविधा आणि पर्यावरणीय निरीक्षणासाठी अर्ज नैसर्गिक आपत्ती देखरेखीच्या पलीकडे, पायाभूत सुविधांच्या मूल्यांकनातही एन. आय. एसएआर महत्त्वाची भूमिका बजावेल. नियमित माहिती संकलनाद्वारे, उपग्रह धरणे, तलाव आणि जलवाहिन्यांमधील संरचनात्मक बदलांचे दूरस्थ निरीक्षण सक्षम करेल, ज्यामुळे हाताने तपासणीशी संबंधित खर्च कमी होईल. उदाहरणार्थ, कॅलिफोर्नियामधील सॅक्रामेंटो-सॅन जोआक्विन नदी त्रिभुज प्रदेशाला त्याच्या तटबंदीच्या दूरस्थ देखरेखीचा फायदा होऊ शकतो, भूकंप-संबंधित कोणतेही बदल ओळखणे जे अधिक जवळून तपासणीची हमी देऊ शकते.
जागतिक प्रयत्नांना बळकटी
नासा-इस्रोचे ऐतिहासिक सहकार्य एन. आय. एस. ए. आर. मोहीम ही नासा आणि इस्रो यांच्यातील पहिल्या संयुक्त पृथ्वी-निरीक्षण उपक्रमाचे प्रतिनिधित्व करते. या भागीदारी अंतर्गत, नासा रडार प्रणाली आणि संप्रेषण उपप्रणाली यासारखे मिशन-विशिष्ट घटक प्रदान करीत आहे, तर इस्रो उपग्रह बस, प्रक्षेपण सेवा आणि मिशन व्यवस्थापनासाठी जबाबदार आहे. या भागीदारीतून महत्त्वपूर्ण माहिती मिळण्याची अपेक्षा आहे जी पृथ्वीच्या भूगर्भीय हालचालींची जागतिक समज वाढवेल, ज्यामुळे जगभरातील पर्यावरणीय संशोधन आणि पायाभूत सुविधांच्या लवचिकतेला फायदा होईल.
क्षितिजावर एन. आय. एस. ए. आर. उपग्रहाच्या प्रक्षेपणामुळे, ही मोहीम पृथ्वी निरीक्षण तंत्रज्ञानातील एक महत्त्वपूर्ण प्रगती म्हणून उभी आहे, जी आपल्या ग्रहाला आकार देणाऱ्या गतिशीलतेवर नवीन दृष्टीकोन देते आणि आपत्ती सज्जता आणि पायाभूत सुविधांच्या सुरक्षिततेसाठी जागतिक प्रयत्नांना बळकटी देते.