VJB Botanical Gardens | | (Photo Credits: Archived, edited, symbolic images)

मुंबई (Mubai) शहराील भायकळा (Byculla) परिसरात असलेले आणि राणीची बाग (Rani Baug Byculla) म्हणून ओळखले जाणारे वीरमाता जिजाबाई भोसले (Veermata Jijabai Bhosale Zoo Byculla) बोटॅनिकल गार्डन (Botanical Gardens) आणि प्राणीसंग्रहालय लक्षवधी पर्यटकांच्या आकर्षणाचा केंद्रबिंदू. दररोज अनेक पर्यटक, मुंबईकर येथे भेट देत असतात. पर्यटकांच्या आकर्षणात आता आणखी भर पडणार आहे आहे. कारण, या उद्यानात सरपटणाऱ्या प्राण्यांसाठी आता नवीन घर दाखल होणार आहे. ज्यामध्ये नवीन सुविधेमध्ये ट्रिंकेट साप, इंडियन कोब्रा, इंडियन रॉक पायथन आणि स्ट्रीप्ड कीलबॅकसह 12 प्रजातींचा समावेश असेल. जे प्राणीसंग्रहालयात ग्राउंड-प्लस-एकमजली संरचनेत ठेवलेले असेल.

वन्यजीव संवर्धनासाठी नवा उपक्रम

दरम्यान, सरपटणाऱ्या प्राण्यांसाठी येणारा देखभाल, दुरुस्ती खर्च याबाबत अंदाज तयार करण्यासाठी एक सल्लागार नेमण्यात आला आहे. याबाबत विधानसभा निवडणुकीची आचारसंहिता संपल्यानंतर निविदा काढण्यात येणार आहे. टाईम्स ऑफ इंडियाने दिलेल्या वृत्तानुसार, “सरपटणारे घर हिप्पो प्रदर्शनाच्या समोर स्थित असेल. या सुविधेचा उद्देश वन्यजीव संवर्धन जागरुकता वाढवणे आहे.

हा उपक्रम प्राणीसंग्रहालयातील पेंग्विन आणि वाघांसारख्या सध्याच्या ठळक वैशिष्ट्यांसह एक नवीन आकर्षण असेल,” असे प्राणीसंग्रहालयाच्या अधिकाऱ्याने सांगितले. (हेही वाचा, Snake Rescue Video: कोब्राला पकडताना प्राण्याने दंश केल्याने सर्पमित्राचा दुर्दैवी मृत्यू; धक्कादायक व्हिडिओ व्हायरल (Watch))

पर्यटकांमुळे वाढला महसूल

सरपटणाऱ्या घरामध्ये देशाच्या विविध भागांतून, देवाणघेवाण किंवा इतर प्राणीसंग्रहालयांकडून देणगीद्वारे गोळा केलेल्या भारतीय प्रजातींचे वैशिष्ट्य पाहायला मिळेल. हे घर प्रजातींच्या कल्याणासाठी आणि प्रजननासाठी अनुकूल नैसर्गिक वातावरण तयार करण्यासाठी या सुविधेमध्ये तापमान आणि आर्द्रता नियंत्रणासाठी प्रगत तंत्रज्ञानाचा समावेश केला जाईल. वीरमाता जिजाबाई भोसले (VJB) बोटॅनिकल गार्डन आणि प्राणीसंग्रहालयाने 2023-24 मध्ये सुमारे 2.9 दशलक्ष अभ्यागत (व्हिजिटर्स) पाहिले, ज्यामुळे 11.5 कोटी रुपयांची कमाई झाली. 2022-23 मध्ये, प्राणीसंग्रहालयात 2.86 दशलक्ष अभ्यागत होते आणि 11.2 कोटी रुपये कमावले.

राणीची बाग अर्थात वीरमाता जिजाबाई उद्यान

जिजामाता उद्यान 48 एकर विस्तीर्ण जमिनीवर पसरले आहे. व्हिक्टोरिया गार्डन्सच्या ब्रिटीश नावावरून याला मूळतः राणीची बाग असे म्हणतात आणि सध्या ते वीरमाता जिजाबाई उद्यान आणि प्राणीसंग्रहालय म्हणूनही ओळखले जाते. हे उद्यान भारतातील सर्वात जुन्या प्राणीसंग्रहालयांपैकी एक आहे. सुरुवातीच्या काळात व्हिक्टोरिया गार्डन्स किंवा राणीची बाग (मराठीतील राणीचे उद्यान) नावाचे वनस्पति उद्यान होते. सुमारे 30 वर्षांनंतर उद्यानांमध्ये प्राणीसंग्रहालयाचा समावेश करण्यात आला. भायखळा प्राणिसंग्रहालय आणि बोटॅनिकल गार्डनचा समावेश असलेल्या संपूर्ण संकुलाचे नाव पुढे बदलण्यात आले. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आदरणीय मातेला आदरांजली म्हणून वीर माता जिजाबाई भोसले उद्यान असे त्याचे नामकरण करण्यात आले.

जिजामाता उद्यान प्राणीसंग्रहालयात हरीण, हत्ती, पाणघोडे, निळा बैल आणि इतर अनेक प्राणी आहेत. प्राणीसंग्रहालयात मगरी, अजगर बघायला मिळतील. हे 24 विविध प्रजातींचे पक्ष्यांचे घर आहे. अलिकडील काळात या उद्यानात उपलब्ध करुन दिलेले पेंग्विनचे प्रदर्शन हे अनेकांसाठी आकर्षणाचा केंद्रबिंदू ठरे आहे. ज्यामुळे मुंबई महापालिकेच्या महसूलातही मोठी वाढ होत आहे.