Jagannath Rath Yatra 2023: जगन्नाथ रथयात्रा कधी ? शुभ उत्सवातील प्रमुख गोष्टी जाणून घ्या

Jagannath Rath Yatra 2023: हिंदू धर्मात भगवान जगन्नाथाच्या स्मरणार्थ काढण्यात येणाऱ्या रथयात्रेला विशेष महत्त्व आहे. हिंदी दिनदर्शिकेनुसार ही रथयात्रा दरवर्षी आषाढ शुक्ल पक्षाच्या दुसऱ्या दिवशी काढली जाते. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार, यावर्षी जगन्नाथ रथयात्रा 20 जून 2023 रोजी काढण्यात येणार आहे. मान्यतेनुसार भगवान जगन्नाथ या रथयात्रेद्वारे वर्षातून एकदा गुंडीचा मातेच्या मंदिरात जातात. यात्रा सुरू होण्याच्या एक दिवस आधी गुंडीचा मंदिर भाविकांकडून धुऊन स्वच्छ केले जाते. स्थानिक भाषेत याला 'गुंडीचा मारजान' म्हणतात. पुरीच्या लोकांसाठी हा दिवस अतिशय दिव्य मानला जातो, जेव्हा भगवान जगन्नाथ, त्यांचा भाऊ बलभद्र आणि बहीण सुभद्रा यांच्यासोबत स्वतः गर्भगृहातून बाहेर पडतात आणि त्यांच्या भक्तांवर आशीर्वाद देतात. जाणून घेऊया रथयात्रेतील प्रमुख गोष्टी.

जगन्नाथ रथयात्रेतील प्रमुख गोष्टी….

चंदन यात्रा: वार्षिक रथयात्रा अक्षय्य तृतीयेच्या दिवसापासून सुरू होते, जी 42 दिवस चालते. ही रथयात्रा शेतकऱ्यांनी आगामी पिकासाठी बीज पेरण्याचे प्रतीक मानली जाते.

स्नान यात्रा: देव-स्नान पौर्णिमेच्या दिवशी (जेष्ठ महिन्यातील पौर्णिमेला) हा स्नानाचा उत्सव आहे. हिंदू मान्यतेनुसार, हा भगवान जगन्नाथाचा जन्मदिवस आहे आणि तिन्ही मूर्ती मंदिरातून झांजांसह मिरवणुकीत बाहेर काढल्या जातात आणि स्नान बेडीवर नेल्या जातात. त्यांना पवित्र स्नान दिले जाते.

पहांडी: पवित्र त्रिमूर्ती-भगवान जगन्नाथ, बलराम आणि देवी सुभद्रा यांच्या मूर्तीचा प्रवास पहांडी नावाच्या विस्तृत शाही विधीमध्ये सुरू होतो, ज्याचा अर्थ काहली, घंटा आणि तेलिंगी वाद्यांच्या तालावर हळू हळू पुढे जाणे. सर्व देवतांची हालचाल पाहून असे वाटते की जणू काही महाकाय गजराज आपल्या मादक चालीतून बाहेर पडत आहे.

छेरा पहारा: या विधीमध्ये पुरीच्या राजाला देवता रथावर बसल्याबद्दल दूताद्वारे कळवले जाते. राजा स्वच्छ वस्त्रे परिधान करून चांदीच्या पालखीवर बसून बाहेर पडतो. यानंतर राजा पालखीतून खाली उतरतो आणि रथावर बसतो. देवतेला नमस्कार करून प्रार्थना केल्यानंतर रथाचे व्यासपीठ सोन्याच्या झाडूने स्वच्छ केले जाते. यानंतर मूर्तीवर सुगंधित पाणी आणि फुले शिंपडली जातात.

नीलाद्री बीजे: नीलाद्री म्हणजे भगवान जगन्नाथ आणि बीजे म्हणजे प्रवेश करणे. मंदिरात प्रवेश करण्यापूर्वी तिन्ही मूर्तींना रसगुल्ला अर्पण केला जातो. या विधीनंतरच भाविकांना मंदिरात दर्शन घेण्याची परवानगी आहे.

ब्रह्मपरिवर्तन: जगन्नाथ रथयात्रेची मुख्य कल्पना म्हणजे त्यांचा पुनर्जन्म. याचे प्रतीक म्हणून मंदिरातील जुन्या मूर्ती नष्ट करून त्या जागी नवीन मूर्ती स्थापन केल्या जातात. हा कायदा छुप्या पद्धतीने केला जातो. विधी आणि जप करणार्‍या पुजार्‍यालाही डोळ्यावर पट्टी बांधावी लागते.

हेरा पंचमी: हा देवी लक्ष्मीचा विधी दिवस आहे, रथोत्सवाच्या पाचव्या दिवशी साजरा केला जातो, देवी महालक्ष्मी भगवान जगन्नाथाला भेटण्यासाठी पालखीतून गुंडीचा मंदिरात पोहोचते. मान्यतेनुसार देवी लक्ष्मी तिचा पती जगन्नाथ यांच्यावर कोपलेली असते.

यामागील आख्यायिकेनुसार, देवी लक्ष्मी एकदा काळजीत पडली कारण तिचा पती जगन्नाथ तिला एक-दोन दिवसात परत येईल असे सांगितले, परंतु 5 दिवस उलटूनही परत आले नाहीत. असे म्हणतात की तिला तिच्या भावंडांसोबत राहायचे होते. साठी गुंडीचा मंदिरात. त्यांनाच शोधण्यासाठी ती सजवलेल्या पालखीत पोहोचली आणि त्याचवेळी भाविकही पालखीतल्या मूर्ती घेऊन मंदिरात पोहोचतात.

सुन बेषा: हे 32 भावांचे स्वरूप आहे, जे आषाढ शुक्ल एकादशीच्या दिवशी केले जाते. या दिवशी देवतांना सुंदर आणि गुंतागुंतीच्या सोन्याच्या दागिन्यांनी सजवले जाते.