SC on Conversion and Reservation: खऱ्या श्रद्धेशिवाय आरक्षणाचा लाभ मिळवण्यासाठी धर्मांतर करणे अस्वीकार्य, ही संविधानाची फसवणूक; Supreme Court चा मोठा निर्णय

आरक्षणाचा (Reservation) लाभ मिळवण्यासाठी खऱ्या श्रद्धेशिवाय धर्मांतर (Conversion) करणे म्हणजे संविधानाशी फसवणूक केल्यासारखे आहे, असे सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले आहे. असे केल्याने आरक्षण धोरणातील सामाजिक मूल्ये नष्ट होतील, असेही सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले आहे. न्यायमूर्ती पंकज मिथल आणि न्यायमूर्ती आर महादेवन यांच्या खंडपीठाने मद्रास उच्च न्यायालयाच्या 24 जानेवारी 2024 च्या आदेशाविरुद्ध सी सेलवरानी यांची याचिका फेटाळताना हे निरीक्षण नोंदवले.

जिल्हा प्रशासनाला अनुसूचित जातीचे प्रमाणपत्र देण्याचे निर्देश देण्याची मागणी करणारी महिलेची याचिका उच्च न्यायालयाने फेटाळली होती, त्याविरोधात तिने सर्वोच्च न्यायालयात धाव घेतली होती. खंडपीठाने म्हटले की, घटनेच्या कलम 25 नुसार प्रत्येक नागरिकाला त्याच्या आवडीच्या धर्माचे पालन करण्याचा आणि त्यावर विश्वास ठेवण्याचा अधिकार आहे. मात्र धर्मांतराचा उद्देश प्रामुख्याने आरक्षणाचा लाभ मिळवणे हा असेल तर त्याला परवानगी देता येणार नाही.

न्यायालयाने नमूद केले की, अशा खोटे हेतू असलेल्या लोकांना आरक्षणाचा लाभ दिल्याने आरक्षण धोरणाच्या सामाजिक संस्कारांना हानी पोहोचेल. खंडपीठाने म्हटले की, सध्याच्या खटल्यात सादर करण्यात आलेल्या पुराव्यांवरून स्पष्टपणे दिसून येते की, अपीलकर्ता ख्रिस्ती धर्मावर विश्वास ठेवतो आणि नियमितपणे चर्चमध्ये जाऊन त्याचे सक्रियपणे पालन करतो. हे सर्व असूनही, ती हिंदू असल्याचा दावा करते आणि तिला नोकरीसाठी अनुसूचित जातीचे प्रमाणपत्र हवे आहे. त्यांचा हा दुटप्पी दावा मान्य करता येणार नाही.

खंडपीठाने सांगितले की, अपीलकर्त्याने पुन्हा हिंदू धर्म स्वीकारल्याचा दावा केला आहे, परंतु यावर वाद आहे. धर्मांतर हे कोणत्याही समारंभातून किंवा आर्य समाजाच्या माध्यमातून झालेले नाही. याबाबत कोणतीही जाहीर घोषणा केली नाही. तिने किंवा तिच्या कुटुंबाने पुन्हा हिंदू धर्म स्वीकारला असे सूचित करणारे काहीही रेकॉर्डवर नाही. याउलट, एक तथ्यात्मक निष्कर्ष असा आहे की अपीलकर्ता अजूनही ख्रिस्ती धर्माचे पालन करते. अपीलकर्ता बाप्तिस्मा घेतल्यानंतरही स्वतःला हिंदू म्हणून शकत नाही. त्यामुळे त्यांना अनुसूचित जातीचा दर्जा देणे हे आरक्षणाच्या मूळ उद्देशाच्या विरोधात आणि संविधानाची फसवणूक ठरेल. (हेही वाचा: Ajmer Sharif Dargah: अजमेर शरीफ दर्गा येथे हिंदू मंदिर असल्याचा दावा; न्यायालयाने मान्य केली हिंदू पक्षाची याचिका, ASI ला पाठवली जाणार नोटीस)

या प्रकरणामध्ये अपीलकर्त्याने दावा केला की, तिची आई ख्रिश्चन होती आणि तिने लग्नानंतर हिंदू धर्म स्वीकारला होता. तिचे वडील, आजी-आजोबा आणि पणजोबा हिंदू धर्माचे पालन करतात आणि वल्लुवन जातीचे होते, ज्याला सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेश, 1964 अंतर्गत अनुसूचित जाती म्हणून मान्यता मिळाली आहे. तिने असेही सांगितले की, द्रविड कोट्यातील सवलतींचा फायदा घेऊन तिचे शालेय शिक्षण आणि पदवीचे शिक्षण पूर्ण केले. यावर खंडपीठाने म्हटले की, अपीलकर्त्याच्या आईने लग्नानंतर हिंदू धर्म स्वीकारला असे गृहीत धरले तर, तिने आपल्या मुलांना चर्चमध्ये बाप्तिस्मा कसा काय दिला? त्यामुळे अपीलकर्त्याचे विधान अविश्वासार्ह ठरले आहे. अपीलकर्त्याच्या पालकांचे विवाह भारतीय ख्रिश्चन विवाह कायदा, 1872 अंतर्गत नोंदणीकृत असल्याचे क्षेत्रीय पडताळणीवरून स्पष्ट झाले आहे.