Passport Spouse New Rule: पासपोर्टवर जोडीदाराचे नाव जोडण्यासाठी विवाह प्रमाणपत्र आवश्यक नाही, काय आहे अनुलग्नक J?

भारतीय नागरिक आता विवाह प्रमाणपत्राशिवाय त्यांच्या पासपोर्टवर त्यांच्या जोडीदाराचे नाव जोडू शकतात. अर्जदारांसाठी प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी MEA ने अनुलग्नक J सादर केले.

India Passport | (Photo Credits: Archived, edited, symbolic images)

पासपोर्ट अर्ज प्रक्रिया सुलभ करण्याच्या उद्देशाने एक मोठे पाऊल उचलत, परराष्ट्र मंत्रालयाने (MEA) भारतीय नागरिकांना विवाह प्रमाणपत्र सादर न करता त्यांच्या पासपोर्टवर त्यांच्या जोडीदाराचे नाव जोडण्याची परवानगी (No Marriage Certificate Needed Passport) दिली आहे. ही सवलत एक नवीन दस्तऐवज - अनुलग्नक J (Annexure J Passport), दोन्ही जोडीदारांनी स्वाक्षरी केलेला संयुक्त घोषणापत्र सादर करून दिली आहे. पुण्यातील प्रादेशिक पासपोर्ट अधिकारी अर्जुन देवरे यांनी प्रसारमाध्यमांशी बोलताना म्हटले की, अनुलग्नक J पर्याय अनेक अर्जदारांसाठी कागदपत्रांमधील अडथळे लक्षणीयरीत्या कमी करेल (MEA Passport Rules 2025). पती-पत्नीने स्वाक्षरी केलेला संयुक्त छायाचित्र घोषणापत्र आता पारंपारिक विवाह प्रमाणपत्रासाठी वैध पर्याय म्हणून काम करेल, जे अनेक अर्जदारांना अनेकदा तयार करण्यासाठी संघर्ष करावा लागतो, असे देवरे म्हणाले.

अनुलग्नक J म्हणजे काय?

अनुलग्नक J फॉर्म पासपोर्टवर जोडीदाराचे नाव समाविष्ट करू इच्छिणाऱ्या विवाहित जोडप्यांसाठी संयुक्त घोषणापत्र म्हणून काम करते. फॉर्ममध्ये दोन्ही जोडीदारांची नावे, पत्ते आणि ओळख तपशील आणि त्यांच्या वैवाहिक स्थिती आणि सहवासाची पुष्टी करणारा औपचारिक घोषणापत्र समाविष्ट आहे. (हेही वाचा, Renouncing Citizenship Trend: भारतीय नागरिकत्व सोडण्याचा वाढता ट्रेंड, हजारो लोकांनी त्यागला मायदेश)

अर्जदारांनी हे करणे आवश्यक आहे:

एक संयुक्त, स्व-साक्षांकित फोटो पेस्ट करा

दोन्ही पती-पत्नींच्या स्वाक्षऱ्या द्याव्यात

घोषणेचे ठिकाण आणि तारीख नमूद करा

आधार, मतदार ओळखपत्र आणि पासपोर्ट क्रमांक (उपलब्ध असल्यास) यासारखे वैयक्तिक ओळख क्रमांक भरा

घोषणा वैध होण्यासाठी सर्व फील्ड अचूकपणे भरली पाहिजेत.

हा नियम का महत्त्वाचा आहे?

पासपोर्ट अधिकाऱ्यांच्या हवाल्याने टाईम्स ऑफ इंडियाने दिलेल्या वृत्तानुसार, हा नियम दीर्घकालीन प्रादेशिक असमानता भरण्यास मदत करतो. महाराष्ट्र आणि अनेक दक्षिणेकडील राज्ये सामान्यतः विवाह नोंदणी डीफॉल्टनुसार करतात, तर अनेक उत्तरेकडील राज्ये तसे करत नाहीत, ज्यामुळे पासपोर्ट अर्ज करताना रहिवाशांना विवाह प्रमाणपत्रे सादर करणे कठीण होते. अ‍ॅनेक्सचर J विशेषतः अशा राज्यांमधील अर्जदारांसाठी उपयुक्त आहे जिथे विवाह नोंदणी अनिवार्य नाही, असे दुसऱ्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले. (हेही वाचा, Passport Verification New Rule: पासपोर्ट पडताळणी प्रक्रियेत बदल, आता अर्जदारांना पडताळणीसाठी पोलीस स्टेशनला जाण्याची गरज नाही)

इतर बदल: जोडीदाराचे नाव बदलणे किंवा हटवणे

जरी अॅनेक्सचर J द्वारे जोडीदाराचे नाव जोडण्याची प्रक्रिया सोपी केली जाते, तरीही ते काढून टाकणे किंवा बदलणे यासाठी कायदेशीर कागदपत्रे आवश्यक असतात:

पती/पत्नीच नाव काढून टाकण्यासाठी घटस्फोटाचा आदेश/डिक्री आवश्यक असते.

पती/पत्नीच नाव बदलण्यासाठी (पुनर्विवाह किंवा मृत्यूच्या बाबतीत), अर्जदारांनी हे सादर करणे आवश्यक आहे:

मागील जोडीदाराचा घटस्फोटाचा हुकूम किंवा मृत्यू प्रमाणपत्र

पुनर्विवाह प्रमाणपत्र किंवा नवीन अॅनेक्सचर J

QR-कोड-सक्षम आधार पडताळणीसह अद्ययावत ओळखपत्रे

दरम्यान, एमईएने अॅनेक्सचर J सुरू करण्याचा निर्णय पासपोर्ट प्रक्रिया अधिक समावेशक आणि सुलभ बनवण्याच्या दिशेने एक प्रगतीशील पाऊल आहे. विवाह नोंदणी करण्यात आव्हानांना तोंड देणाऱ्या अनेक भारतीयांसाठी, हे पाऊल एक महत्त्वाचा अडथळा दूर करते आणि त्यांच्या पासपोर्ट अर्जांची प्रक्रिया सुलभ करते.